Virus บาลีว่าอย่างไร (บาลีวันละคำ 2,841)

Virus บาลีว่าอย่างไร

ลากกันไปลากกันมา

พจนานุกรมอังกฤษ – บาลี ของ A.P. BUDDHATTA MAHTHERA จัดพิมพ์โดย THE PALI TEXT SOCIETY (ซึ่งผู้เขียนบาลีวันละคำอ้างเนืองๆ ในชื่อ พจนานุกรมอังกฤษ – บาลี) แปล virus เป็นบาลีดังนี้:

sannihitavisa สนฺนิหิตวิส (สัน-นิ-หิ-ตะ-วิ-สะ) = พิษที่สะสม

“สนฺนิหิต” เป็นคำกริยาอดีตกาล แปลว่า –

(1) วางลง, วางไว้ (put down, placed)

(2) สะสม (stored up)

ในที่นี้ใช้ในความหมายว่า “สะสมแล้ว” หมายถึง สิ่งใดสิ่งหนึ่งที่มาสะสมหรือถูกนำมาสะสมอยู่ในที่ใดที่หนึ่ง เช่น พิษที่สะสมอยู่ในร่างกายเป็นต้น

ศัพท์ที่เป็นคำนามคือ “วิส” อ่านว่า วิ-สะ รากศัพท์มาจาก วิสฺ (ธาตุ = เข้าไป) + อ ปัจจัย

: วิสฺ + อ = วิส (ปุงลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่เข้าสู่ร่างกายทางเส้นเลือด”

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ (THE PALI TEXT SOCIETY’S PALI-ENGLISH DICTIONARY) แปล “วิส” ว่า poison, virus, venom (ยาพิษ, พิษ, พิษของสัตว์)

“วิส” ในบาลีเป็น “วิษ” ในสันสกฤต

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน ของกรมวิชาการ กระทรวงศึกษาธิการ นายร้อยเอก หลวงบวรบรรณรักษ์ [นิยม รักไทย] เรียบเรียง (ซึ่งผู้เขียนบาลีวันละคำอ้างเนืองๆ ในชื่อ สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน) บอกไว้ว่า –

“วิษ : (คำนาม) พิษ; poison, venom.”

โปรดสังเกตว่า พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ ซึ่งฝรั่งชาติอังกฤษเป็นผู้ทำ แปล “วิส” เป็นอังกฤษ 3 คำ 1 ใน 3 นั้นคือ virus

ส่วน สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน ซึ่งไทยเป็นผู้ทำ แปล “วิส” เป็นอังกฤษ 2 คำ ตรงกับที่ฝรั่งแปล แต่ไม่ได้แปลว่า virus

นักภาษามีความเห็นว่า ในเมื่อภาษาอังกฤษกับบาลีสันสกฤตอยู่ในตระกูล Indo-European ด้วยกัน จึงไม่ต้องสงสัยเลยว่า virus กับ visa (วิส) มาจากรากเดียวกันอย่างแน่นอน

บาลี “วิส” ในภาษาไทย แผลง ว เป็น พ ตามหลักนิยม ใช้อิงสันสกฤตเป็น “พิษ”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“พิษ, พิษ– : (คำนาม) สิ่งที่ร้ายเป็นอันตรายแก่ร่างกายหรือให้ความเดือดร้อนแก่จิตใจ; สิ่งที่ร้ายเป็นอันตราย เมื่อเข้าสู่ร่างกายจะทําให้ตาย เจ็บปวด หรือพิการได้ บางอย่างเกิดจากแร่ เช่นสารหนู, บางอย่างเกิดจากต้นไม้ เช่นต้นแสลงใจ, บางอย่างเกิดจากสัตว์ เช่นงู. (ส. วิษ; ป. วิส).”

อภิปราย :

ผู้เขียนบาลีวันละคำเห็นผ่านตาว่ามีผู้ยกคำว่า “โฆรวิษ” มาเผยแพร่ เข้าใจว่ามีเจตนาจะเทียบเสียงกับคำว่า “โควิด” ที่กำลังเป็นข่าวสะเทือนโลกอยู่ในขณะนี้

“โควิด” เป็นคำย่อ คำย่อเต็มๆ คือ “โควิด-19” ย่อมาจากคำอังกฤษว่า Coronavirus Disease 2019 แปลว่า “โรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019” คำย่ออังกฤษเขียนว่า COVID-19 เรียกกันสั้นๆ ว่า “โควิด” (โค-วิด)

“โฆรวิษ” เป็นรูปคำสันสกฤต ตรงกับบาลีว่า “โฆรวิส” อ่านว่า โค-ระ-วิ-สะ อ่านเป็นตัวสะกดแบบไทยว่า โค-ระ-วิด

โค-วิด (โควิด) กับ โค-ระ-วิด (โฆรวิษ > โฆรวิส) เสียงใกล้กัน ทั้งคำว่า “วิส” ก็แปลว่า virus ตรงกัน

คำว่า Corona ถ้าเขียนย่อเป็น Cor = CORVID = โครวิด อ่านว่า โค-ระ-วิด เสียงก็เท่ากับ โฆรวิษ > โฆรวิส =โค-ระ-วิด พอดี

แต่คำว่า “โฆร” (โค-ระ) กับ “โค-” หรือ Corona ความหมายไม่เหมือนกัน

“โฆร” ในบาลีแปลว่า ร้าย, น่ากลัว, น่าตกใจ (terrible, frightful, awful)

“โฆรวิส” มักใช้เป็นคำแสดงลักษณะของอสรพิษ คืองู หมายถึง อสรพิษชนิด “มีพิษร้าย” (a terrible virus)

โดยนัยนี้ เมื่อเล็งเฉพาะความหมายที่รู้สึกกัน ไม่คำนึงถึงรูปศัพท์และรากศัพท์ “โควิด” ก็ร้ายพอๆ กับ “โฆรวิส” หรือ “โฆรวิษ” (โค-ระ-วิด) นั่นทีเดียว

อย่างไรก็ตาม พึงเข้าใจว่า นี่เป็นการเทียบศัพท์จับเสียงพอเป็น “กีฬาทางภาษา” เท่านั้น ไม่พึงนำไปอ้างอิงจริงจังในเชิงนิรุกติศาสตร์แต่ประการใดทั้งสิ้น

…………..

ดูก่อนภราดา!

: คนขลาด นึกถึงความตายแล้วสิ้นคิด

: บัณฑิต ระลึกถึงความตายแล้วสิ้นขลาด

#บาลีวันละคำ (2,841)

23-3-63

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย