อนามย (บาลีวันละคำ 147)
อนามย
อ่านว่า อะ-นา-มะ-ยะ
ภาษาไทยใช้ว่า “อนามัย” (อะ-นา-ไม)
“อนามย” มาจาก น + อามย
“น” = ไม่ใช่, ไม่มี
“อามย” แปลตามศัพท์ว่า (1) “อาการที่เสียดแทง” (2) “อาการที่เจ็บปวด” (3) “อาการที่เบียดเบียนร่างกายอย่างยิ่ง” (4) “อาการที่มาเบียดเบียน”
แปลเอาความว่า ความเจ็บไข้, ความไม่สบาย, ความป่วยไข้, โรค, ความเจ็บไข้ได้ป่วย, อาพาธ, ความลำบาก
“น” เมื่อประสมกับคำที่ขึ้นต้นด้วยสระ (ในที่นี้คือ “อา-”) แปลง น เป็น “อน” (อะ-นะ) = น = อน + อามย จึง = อนามย
“อนามย – อนามัย” จึงมีความหมายว่า ความสบาย, ความไม่มีโรค, ไม่เจ็บไข้ได้ป่วย, ไม่ทรุดโทรม, มีสุขภาพดี, มีอนามัยดี, ไม่เสื่อมลง
ในภาษาไทยยังใช้ในความหมายว่า ถูกสุขลักษณะ, สะอาด, สิ่งที่ใช้เพื่อทำให้สะอาดและป้องกันสิ่งไม่พึงประสงค์เกี่ยวกับสุขภาพร่างกาย
คำเตือน : อย่าห่วงอนามัยทางกายเสียจนลืมอนามัยทางใจ
บาลีวันละคำ (147)
2-10-55
อามย ป.
ความเจ็บไข้, ความไม่สบาย.
(พจนานุกรมศัพท์บาลี)
อามย
ความป่วยไข้, โรค, ความไม่สบาย; ตรงข้ามกับ อนามัย คือความสบาย, ไม่มีโรคภัยไข้เจ็บ (ประมวลศัพท์)
อามย = โรค, ความเจ็บไข้ (ศัพท์วิเคราะห์)
– อมติ รุชฺชตีติ อามโย อาการที่เสียดแทง, อาการที่เจ็บปวด
อมฺ ธาตุ ในความหมายว่าเสียดแทง, เจ็บ อย ปัจจัย
– อา ภุโส มิโนติ หึสตีติ อามโย อตฺตสมงฺคีนนฺติ อามโย อาการที่เบียดเบียนร่างกายอย่างยิ่ง
อา บทหน้า มิ ธาตุ ในความหมายว่าเบียดเบียน ณ ปัจจัย อิ เป็น เอ, เอ เป็น อย
– อามยติ คจฺฉตีติ อามโย อาการที่มาเบียดเบียน
อา บทหน้า มย ธาตุ ในความหมายว่าไป อ ปัจจัย
(ศัพท์วิเคราะห์)
อามย
(นิรุกติ ? เทียบ สัน. อามย etym.? cp. Sk. āmaya)
ความเจ็บป่วย, อาพาธ, ความลำบาก affliction, illness, misery;
เฉพาะที่เป็น อน (คุณ.) ไม่เจ็บไข้ได้ป่วย, ไม่ทรุดโทรม, มีสุขภาพดี, มีอนามัยดี only as an˚ (adj.) not afflicted, not decaying, healthy, well
อนามย
(คุณ.) (น + อามย)
ปราศจากโรคภัยไข้เจ็บ, ไม่เสื่อมลง, มีอนามัย free from illness, not decaying, healthy
(บาลี-อังกฤษ)
อามัย
น. ความป่วยไข้, โรค, ความไม่สบาย, ตรงข้ามกับ อนามัย คือ ความสบาย ความไม่มีโรค. (ป., ส.).
อนามัย
น. ความไม่มีโรค, สุขภาพ.ว. เกี่ยวกับสุขภาพ, ถูกสุขลักษณะ, เช่น ข้าวอนามัย กรมอนามัย, (ปาก) สะอาดปราศจากสารพิษเจือปน เช่น ผักอนามัย. (ป., ส.).