ญาติสาโลหิต (บาลีวันละคำ 316)
ญาติสาโลหิต
อ่านแบบไทยว่า ยาด-สา-โล-หิด
อ่านแบบบาลีว่า ยา-ติ-สา-โล-หิ-ตะ
ในภาษาบาลี คำนี้จะเขียนแยกกันเป็น ๒ คำ คือ “ญาติ” (ยา-ติ) คำหนึ่ง และ “สาโลหิต” อีกคำหนึ่ง
แต่เพราะ “ญาติ” เป็นอิตถีลิงค์ “สาโลหิต” จึงต้องเป็น “สาโลหิตา”
คำเต็มๆ คือ “ญาติ / สาโลหิตา” (ยา-ติ สา-โล-หิ-ตา) แปลตามศัพท์ว่า “ญาติผู้เกี่ยวข้องทางเลือด” (ดูความหมายที่คำว่า “ญาติ” ด้วย)
“โลหิต” คำนามแปลว่า “เลือด” คำคุณศัพท์แปลว่า “แดง” (น่าจะเป็นเพราะเลือดสีแดง “โลหิต” จึงพลอยหมายถึง “แดง” ไปด้วย)
“สา-” ข้างหน้า “-โลหิต” มาจากคำว่า “สมฺพนฺธ” (สำ-พัน-ทะ) แปลว่า “เกี่ยวข้อง” “สาโลหิต” จึงแปลว่า “เกี่ยวข้องทางเลือด”
เป็นอันว่า “ญาติ” มี 2 ประเภท คือ 1 คนที่รู้จักกัน ซึ่งอาจใช้คำเรียกว่า “ญาติมิตร” 2 คนที่เกี่ยวข้องกันทางเลือด คือ “ญาติสาโลหิต”
คำว่า “สาโลหิต” นั้น คำไทยใช้กันว่า “สายโลหิต” จะเป็นเพราะได้ยิน “สา-” เป็น “สาย-” หรือเข้าใจผิดว่า “สาโลหิต” เป็น “สายโลหิต” อย่างใดอย่างหนึ่ง
แต่อย่างไรก็ตาม บาลี “สาโลหิต – เกี่ยวข้องทางเลือด” กับไทย “สายโลหิต – สายเลือด” ได้ความหมายตรงกันพอดี นับว่าเป็นคำที่ชอบกลคำหนึ่ง
คำ : ต่างคำต่างตระกูล ความหมายยังตรงกันได้
คน : ต่างคนต่างหัวใจ ความคิดอาจตรงกันได้
บาลีวันละคำ (316)
24-3-56
สาโลหิต = ญาติสายโลหิต (ศัพท์วิเคราะห์)
โลหิเตน สมฺพนฺโธ สาโลหิโต ผู้เกี่ยวเนื่องกันทางสายเลือด
สมฺพนฺธ + โลหิต แปลง สมฺพนฺธ เป็น สา
โลหิต = เลือด (ศัพท์วิเคราะห์)
รุหติ สรีเร พฺยาปนวเสนาติ โลหิตํ ของเหลวที่เกิดอยู่ในร่างกาย โดยกระจายไปทั่ว
รุห ธาตุ ในความหมายว่าเกิด อิ อาคม ต ปัจจัย แปลง ร เป็น ล
โลหิต (คุณ) แดง (นปุง) เลือด (บาลี-อังกฤษ)
สาโลหิต
(แบบ) น. สายโลหิต, มักใช้เข้าคู่กับคํา ญาติ เป็น ญาติสาโลหิต. (ป.).
ญาติสืบสาโลหิต
(กฎ) น. ญาติที่มีความสัมพันธ์กันทางสายเลือด.