วิจารณญาณ (บาลีวันละคำ 410)

วิจารณญาณ

(บาลีแบบไทย)

อ่านว่า วิ-จา-ระ-นะ-ยาน

ประกอบด้วย วิจารณ + ญาณ

“วิจารณ” บาลีเป็น “วิจารณา” (วิ-จา-ระ-นา เป็นอิตถีลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “เครื่องสั่งสม” เป็นชื่อหนึ่งของ ปัญญา มีความหมายว่า การสืบสวน, การตรวจสอบ, การแสวงหา, การเอาใจใส่, การจัดแจง, การวางแผน, การดูแล

“ญาณ” (ยา-นะ) แปลตามศัพท์ว่า “เครื่องมือช่วยรู้” “รู้สิ่งที่ควรรู้” หมายถึงปัญญาหยั่งรู้หรือกําหนดรู้ความจริงอย่างใดอย่างหนึ่ง หรือความสามารถหยั่งรู้เป็นพิเศษ

“วิจารณา” มีในบาลี “ญาณ” ก็มีในบาลี แต่ “วิจารณญาณ” เป็นคำผสมแบบบาลีไทย ยังไม่พบในคัมภีร์บาลี

วิจารณา เราลดเสียงเป็น วิจารณ + ญาณ = วิจารณญาณ ในภาษาไทยมีความหมายว่า “ปัญญาที่สามารถรู้หรือให้เหตุผลที่ถูกต้องได้” (พจน.42)

เมื่อรู้เห็นเรื่องราวอะไรก็ตาม สามารถแยกแยะ วินิจฉัย ตัดสินได้ว่าดีหรือชั่ว ถูกหรือผิด ควรหรือไม่ควร นั่นคือมีวิจารณญาณ

ถ้ายังไม่รู้ว่าอะไรดีชั่วถูกผิดควรไม่ควร นั่นคือยังไม่มี-หรือยังขาดวิจารณญาณ

วิจารณญาณ เป็นสิ่งที่ต้องอบรม บ่มเพาะ ปลูกฝัง สั่งสอน

วิจารณญาณ ต้องนำไปสู่การตัดสินใจทำหรือไม่ทำสิ่งใดๆ อย่างถูกต้อง

ปริศนาที่ต้องใช้วิจารณญาณ :

คนหนึ่ง ฉลาด ทำผิดโดยไม่ให้ใครรู้ ถึงรู้ก็เอาผิดไม่ได้

คนหนึ่ง รู้ทุกอย่างว่าอะไรผิดถูกชั่วดีควรไม่ควร แต่ชั่วไม่มี ดีก็ไม่ทำ

คนหนึ่ง โง่ๆ เซ่อๆ เขาบอกให้เว้นชั่ว ก็เว้น บอกให้ทำดี ก็อุตส่าห์ทำ

คนไหนมีวิจารณญาณ ?

หรือว่าน่าจะมีอีกคนหนึ่ง ?

————————

(เนื่องมาจากคำปรารภของ ผจญ จอจาน)

บาลีวันละคำ (410)

29-6-56

แนวคิดนอกเฟรม

ถ้ามีแต่วิจารณญาณ แต่ไม่ใช้วิจารณญาณเป็นฐานของการตัดสินใจ ก็เหมือนไม้ผลที่งาม แต่ไม่ออกผล

วิจารณญาณ (ผจญ จอจาน ๒๓ มิ.ย.๕๖)

วิจารณา = การพิจารณา, วิจารณญาณ, ปัญญา (ศัพท์วิเคราะห์)

วิจารยเต เอตายาติ วิจารณา กิริยาเป็นเครื่องสั่งสม

วิ บทหน้า จรฺ ธาตุ ในความหมายว่าสั่งสม ยุ ปัจจัย

วิจารณา (บาลี-อังกฤษ)

-การสืบสวน, การแสวงหา, การเอาใจใส่

-การจัดแจง, การวางแผน, การดูแล (looking after), แผนการ (scheme)

ญาณ (นปุง.)

ความรู้, ปัญญา, การหยั่งเห็น, ความเชื่อ, ความเข้าใจ, การหยั่งรู้

ญาณ = ญาณ, ความรู้, ปัญญา (ศัพท์วิเคราะห์)

ชานาติ อเนนาติ ญาณํ เครื่องรู้, ธรรมชาตเป็นเหตุรู้

ญา ธาตุ ในความหมายว่ารู้ ยุ ปัจจัย แปลง ยุ เป็น อน น เป็น ณ

เญยฺยํ ชานาตีติ ญาณํ ธรรมชาตที่รู้สิ่งที่พึงรู้ (ญา + ยุ เหมือน วิ.ต้น)

วิจาร, วิจารณ-, วิจารณ์

  [วิจาน, วิจาระนะ-, วิจาน] ก. ให้คําตัดสินสิ่งที่เป็นศิลปกรรมหรือวรรณกรรมเป็นต้น โดยผู้มีความรู้ควรเชื่อถือได้ ว่ามีค่าความงามความไพเราะดีอย่างไร หรือมีข้อขาดตกบกพร่องอย่างไรบ้าง เช่น เขาวิจารณ์ว่า หนังสือเล่มนี้แสดงปัญหาสังคมในปัจจุบันได้ดีมากสมควรได้รับรางวัล, ติชม, มักใช้เต็มคำว่า วิพากษ์วิจารณ์ เช่น คนดูหนังวิพากษ์วิจารณ์ว่า หนังเรื่องนี้ดำเนินเรื่องช้าทำให้คนดูเบื่อ.

วิจารณญาณ

  [วิจาระนะยาน] น. ปัญญาที่สามารถรู้หรือให้เหตุผลที่ถูกต้องได้.

วิพากษ์

  ก. พิจารณาตัดสิน. (ส. วิวกฺษา; เทียบ วิวาก ว่า ผู้พิพากษา).

วิพากษ์วิจารณ์

  ก. วิจารณ์, ติชม, เช่น คนดูหนังวิพากษ์วิจารณ์ว่า หนังเรื่องนี้ดำเนินเรื่องช้าทำให้คนดูเบื่อ.

ญาณ, ญาณ-

  [ยาน, ยานะ-, ยานนะ-] น. ปรีชาหยั่งรู้หรือกําหนดรู้ที่เกิดจากอํานาจสมาธิ, ความสามารถหยั่งรู้เป็นพิเศษ. (ป.; ส. ชฺาน).

ดูโพสในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย