อาราม (บาลีวันละคำ 419)

อาราม

บาลีอ่านว่า อา-รา-มะ

ภาษาไทยอ่านว่า อา-ราม

“อาราม” แปลตามศัพท์ว่า “เป็นที่มายินดี” = มาถึงตรงนั้นแล้วเกิดความรู้สึกยินดีรื่นรมย์ใจ จึงเรียกที่ตรงนั้นว่า “อาราม”

“อาราม” ในบาลีมีความหมาย 2 อย่าง คือ

1. ความยินดี, ความชอบใจ, ความรื่นรมย์, ความร่มรื่น

2. สถานที่อันร่มรื่น, สวน, อุทยาน

ความหมายที่ 2 นี้ฝรั่งแปลว่า park, garden อันเป็นคำที่คนไทยคุ้นมานาน

นักบวชสมัยพุทธกาลพอใจที่จะพักอาศัยอยู่ตามป่าไม้ซึ่งปกติเป็นที่ร่มรื่น อันเป็นความหมายของ “อาราม” ดังนั้น คำว่า “อาราม” จึงหมายถึงสถานที่พักอาศัยของนักบวชด้วย

“อาราม” ในภาษาไทยหมายถึง “วัด” และถ้าเป็นวัดที่พระเจ้าแผ่นทรงสร้างหรือทรงอุปถัมภ์บำรุง ก็เรียกว่า “พระอารามหลวง”

มีเรื่องว่า พระเจ้าแผ่นดินจะเสด็จไปถวายผ้าพระกฐินที่พระอารามหลวงแห่งหนึ่ง เจ้าพนักงานไปตรวจภายในวัด เห็นว่ามีต้นไม้กีดขวางเส้นทางที่จะเสด็จ ก็จะตัดทิ้ง แต่ท่านเจ้าอาวาสไม่ยอมให้ตัด ยืนยันว่า “ถ้าเสด็จไม่ได้ก็ไม่ต้องเสด็จ” แสดงให้เห็นว่าพระสงฆ์สมัยก่อนท่านเข้มแข็งอย่างยิ่งในการรักษาความร่มรื่นภายในวัดเพื่อให้สมกับที่วัดเป็น “อาราม”

ในแง่ความเป็นที่อยู่อาศัย “อาราม” กับ “วิหาร” ไม่ต่างกัน

แต่ในแง่ความเหมาะสม “วิหาร” ควรมีความเป็น “อาราม” อยู่ด้วยเสมอ

คาเม  วา  ยทิวารญฺเญ  นินฺเน  วา  ยทิวา  ถเล

ยตฺถ  อรหนโต  วิหรนฺติ  ตํ  ภูมิรามเณยฺยกํ.

ไม่ว่าจะในหมู่บ้านหรือในป่า ที่ลุ่มหรือที่ดอน

พระอรหันต์อยู่ที่ไหน ที่นั้นก็เป็นอาราม

(สังยุตตนิกาย สคาถวรรค ๑๕/๙๒๑, ธรรมบท ๒๕/๑๗, เถรคาถา ๒๖/๓๙๖)

———————-

(จากคำขอรบกวนของ Chakkris Uthayophas)

บาลีวันละคำ (419)

8-7-56

ข้อคิดนอกเฟรม

ถ้ามีความร่มรื่นอยู่ในหัวใจ อยู่ที่ไหนก็เป็นอาราม

อาราม = อาราม, วัด, สวน, อุทยาน, ที่ร่มรื่น (ศัพท์วิเคราะห์)

อาคนฺตฺวา รมนฺติ เอตฺถาติ อาราโม ที่เป็นที่มายินดี

อา บทหน้า รมุ ธาตุ ในความหมายว่ายินดี ณ ปัจจัย พฤทธิ์ อ เป็น อา

อาราม (บาลี-อังกฤษ)

๑ ความยินดี, ความชอบใจ, ความรื่นรมย์

๒ สถานที่อันน่ารื่นรมย์, สวน, อุทยาน a pleasure — ground, park, garden

อาราม ป.(พจนานุกรมศัพท์บาลี) (ประมวลศัพท์)

วัด, ที่เป็นที่มายินดี, สวนเป็นที่รื่นรมย์, ความยินดี, ความรื่นรมย์, ความเพลิดเพลิน; ในทางพระวินัย เกี่ยวกับของสงฆ์ หมายถึง ของปลูกสร้างในอารามตลอดจนต้นไม้

อาราม ๑

  น. วัด; สวนเป็นที่น่ารื่นรมย์. (ป., ส.).

อาราม ๒

  น. ความยินดี, ความรื่นรมย์, ความเพลิดเพลิน.

อาราม ๓

  ว. มุ่งหมายอย่างรีบร้อน, พะวงที่จะทําการใด ๆ, ตั้งหน้าตั้งตา, ใช้นําหน้ากริยา เช่น อารามจะไปเลยลืมกระเป๋าสตางค์.

อารามิก

  น. เกี่ยวกับวัด, ชาววัด. (ป.).

Chakkris Uthayophas ๗ ก.ค.๕๖

แต่วัดหลวงที่สำคัญที่สุดของเราคือวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ผมจึงรบกวนถึงคำว่า อาราม คำนี้ความหมายต่างกับวิหารอย่างไรครับ

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย