มนุษย์สเปโต (บาลีวันละคำ 1,228)

มนุษย์สเปโต

(คำเขียนผิด)

คำโปรยข่าว : ชำแหละพฤติกรรม “มนุษย์สเปโต”…รถคว่ำ-ฉกของกลับบ้าน …

จาก : posttoday 08 ตุลาคม 2558

คำนี้อ่านว่า มะ-นุด-สะ-เป-โต เป็นคำบาลีเต็มรูป คือเอาวิภัตติปัจจัยในบาลีติดมาด้วย แต่ไม่ได้สะกด “มนุษย์สเปโต” แบบนี้

บาลีเขียนว่า “มนุสฺสเปโต” ประกอบด้วยคำว่า มนุสฺส + เปโต

“มนุสฺส” (มะ-นุด-สะ) แปลตามศัพท์ที่ท่านแปลกันมา คือ (1) “ผู้มีใจสูง” (2) “ผู้รู้สิ่งที่เป็นประโยชน์และไม่เป็นประโยชน์” (3) “ผู้เป็นเหล่ากอของมนู” หรือ “ผู้เป็นลูกของมนู” และอาจแปลเป็นอย่างอื่นได้อีกตามแต่จะมีหลักฐานอ้างอิง

“มนุสฺส” เราใช้อิงสันสกฤตเป็น “มนุษย์” (มะ-นุด)

ส่วน “เปโต” ศัพท์เดิมคือ “เปต” (เป-ตะ) แจกวิภัตติเป็น “เปโต” แปลทับศัพท์ว่า “เปรต”

มนุสฺสเปโต แปลว่า “มนุษย์เปรต”

คำในชุดนี้เท่าที่พบในคัมภีร์ขณะที่เขียนบาลีวันละคำวันนี้มี 4 คำ คือ :

(1) มนุสฺสเนรยิโก (มะ-นุด-สะ-เน-ระ-ยิ-โก)

: มนุสฺส + เนรยิก (นิรย + ณิก = เนรยิก แปลว่า “ผู้เกิดในนรก”) = “มนุษย์สัตว์นรก” คือ ผู้ทำผิดศีลธรรมผิดกฎหมาย ต้องโทษลงทัณฑ์ด้วยประการต่างๆ จากทางบ้านเมือง เหมือนตกนรก

(2) มนุสฺสเปโต = “มนุษย์เปรต” คือ ผู้อดอยาก หิวโหยตลอดเวลา ทั้งหิวเพราะไม่มี และหิวเพราะไม่พอ

(3) มนุสฺสติรจฺฉาโน (มะ-นุด-สะ-ติ-รัด-ฉา-โน)

: มนุสฺส + ติรจฺฉาโน (ติรจฺฉาน แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ไปตามขวาง” คือสัตว์เดรัจฉานทั้งปวง) = “มนุษย์เดรัจฉาน” คือ ผู้ไม่รู้สาระของชีวิต เอาแต่เสพสุขไปวันๆ

(4) มนุสฺสภูโต (มะ-นุด-สะ-พู-โต)

: มนุสฺส + ภูโต (ภูต = “ผู้เป็น”) = “มนุษย์ที่แท้จริง”

“มนุสฺสภูโต” มีคุณสมบัติตามที่ท่านบรรยายไว้สรุปได้ดังนี้ :

(1) รู้ชัดถึงสาระของชีวิต

(2) มั่นใจในอำนาจของการทำดีทำชั่ว

(3) รู้จักบาปบุญคุณโทษ

(4) มีน้ำใจอันงามต่อเพื่อนร่วมโลก

(5) ตระหนักถึงปัญหาและชะตากรรมของเพื่อนร่วมโลก

(6) งดบาปอกุศลทั้งปวง

(7) บำเพ็ญบุญเต็มความสามารถ

ชื่อมนุษย์ทั้ง 4 ประเภทนี้ไม่มีในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 เมื่อจะเขียนในภาษาไทย ควรเทียบตามคำว่า “อุตริมนุสธรรม” คือ “มนุสฺส” ตัด ส ออกตัวหนึ่ง เป็น “มนุส” แต่คงอ่านว่า มะ-นุด-สะ นั่นคือควรสะกดว่า

มนุสเนรยิโก = มนุษย์สัตว์นรก

มนุสเปโต = มนุษย์เปรต

มนุสติรัจฉาโน = มนุษย์เดรัจฉาน

มนุสภูโต = มนุษย์ที่แท้จริง

: อยากเป็นมนุษย์ประเภทไหน

: เลือกได้โดยเสรี

———–

(ตามคำถามของ นายพระยา ฤทธิภักดี)

9-10-58

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย