กฐินเดาะ (บาลีวันละคำ 1,580)

กฐินเดาะ

ศัพท์วิชาการที่ชาวบ้านต้องรู้

อ่านอย่างคำไทยธรรมดาว่า กะ-ถิน-เดาะ

ประกอบด้วย กฐิน + เดาะ

(๑) “กฐิน”

บาลีอ่านว่า กะ-ถิ-นะ รากศัพท์มาจาก กฐฺ (ธาตุ = อยู่ลำบาก) + อิน ปัจจัย

: กฐฺ + อิน = กฐิน แปลตามศัพท์ว่า “ภาวะที่อยู่ลำบาก”

คำว่า “กฐิน” ในบาลี :

1) ถ้าเป็นคำนาม (นปุงสกลิงค์) แปลว่า “ไม้สะดึง” คือไม้แบบสำหรับขึงเพื่อตัดเย็บจีวร

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปลคำว่า “กฐิน” (คำนาม) ว่า –

the cotton cloth which was annually supplied by the laity to the bhikkhus for the purpose of making robes, also a wooden frame used by the bh. in sewing their robes (ผ้าฝ้ายที่ฆราวาสถวายประจำปีแก่ภิกษุเพื่อทำจีวร, ไม้สะดึงที่ภิกษุใช้เย็บจีวร)

2) ถ้าเป็นคุณศัพท์ มีความหมายว่า แข็ง, แนบแน่น, ไม่คลอนแคลน, หนัก, หยาบกร้าน, โหดร้าย (hard, firm, stiff, harsh, cruel)

ในที่นี้ “กฐิน” หมายถึงผ้าที่มีผู้ถวายแก่ภิกษุสงฆ์ที่จำพรรษาครบสามเดือนแล้วเพื่อผลัดเปลี่ยนจีวรชุดเดิม มีพระพุทธานุญาตให้สงฆ์ยกผ้านั้นให้แก่ภิกษุรูปหนึ่งที่จำพรรษาอยู่ด้วยกันเพื่อทำเป็นจีวร สบง หรือสังฆาฏิ ผืนใดผืนหนึ่ง โดยภิกษุทั้งหมดที่จำพรรษาร่วมกันนั้นต้องช่วยกันทำเพื่อแสดงถึงความสามัคคี

(๒) “เดาะ”

เป็นคำไทย หมายถึง ร้าวจวนจะหัก เช่น ไม้คานเดาะ แขนเดาะ

ในที่นี้ “เดาะ” ตรงกับคำบาลีว่า “อุพฺภาร” (อุบ-พา-ระ) แปลว่า การรื้อออก, การถอนออก, การนำออก (suspension, withdrawal, removal)

กฐิน + เดาะ = กฐินเดาะ แปลตามคำไทยว่า “กรอบไม้สะดึงหัก” คือไม้สะดึงไม่สามารถใช้ทำจีวรได้อีกต่อไป ตรงกับคำบาลีว่า “กฐินุพฺภาร” (กะ-ถิ-นุบ-พา-ระ) แปลว่า “การรื้อไม้สะดึง”

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “กฐินุพฺภาร” ว่า the suspension of the kaṭhina privileges (รื้อผ้ากฐินออก)

“กฐินเดาะ” เป็นศัพท์ทางวิชาการในวินัยของสงฆ์ มีความหมายว่า การทอดกฐินไม่เป็นผลสำเร็จ หรือไม่ถูกต้องตามหลักพระธรรมวินัย

ในทางวินัยสงฆ์ เหตุที่ทำให้กฐินเดาะมีหลายอย่าง แต่ที่เกี่ยวข้องกับชาวบ้าน ขอนำเสนอในที่นี้เพียง 2 กรณี คือ –

๑ พระขอกฐินเอง คือพระบอกญาติโยมให้ไปเป็นเจ้าภาพทอดกฐินที่วัดของตน

๒ ทอดกฐินวัดเดียวกัน แต่แยกกันเป็นเจ้าภาพหลายเจ้าภาพ ไม่ได้รวมให้เป็นคณะเดียวกัน (วัดหนึ่งทอดกฐินได้เจ้าภาพเดียว)

ใครพบเห็นกรณีทั้งสองนี้ โปรดทราบว่า การทอดกฐินของวัดนั้นไม่เป็นผลสำเร็จ คือไม่ถูกต้องตามหลักพระธรรมวินัย นั่นคือ “กฐินเดาะ” ไปเรียบร้อยแล้ว

โปรดช่วยกันศึกษารายละเอียดเพิ่มเติมต่อไป เพื่อจะได้ปฏิบัติให้ถูกต้อง

………….

ดูก่อนภราดา!

: ถ้าสงฆ์ไม่เอื้อเฟื้อต่อพระธรรมวินัย

: ญาติโยมยังจะหวังบุญอะไรจากการทอดกฐิน?

1-10-59

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย