กรรมวาจา (บาลีวันละคำ 2,334)

กรรมวาจา

คุ้นหน้าคุ้นตา แต่อาจจะยังไม่รู้จัก

อ่านว่า กำ-มะ-วา-จา

ประกอบด้วยคำว่า กรรม + วาจา

(๑) “กรรม”

บาลีเป็น “กมฺม” (กำ-มะ) สันสกฤตเป็น “กรฺม” (กระ-มะ, ก ควบ ร กลืนเสียง ระ ลงคอ) ไทยเขียนอิงสันสกฤตเป็น “กรรม”

“กมฺม” รากศัพท์คือ กรฺ (ธาตุ = กระทำ) + รมฺม (รำ-มะ, ปัจจัย) ลบ รฺ ที่สุดธาตุและ ร ที่ต้นปัจจัย

: กร > ก + รมฺม > มฺม : ก + มฺม = กมฺม

“กมฺม” แปลว่า การกระทำ, สิ่งที่ทำ, การงาน (the doing, deed, work) นิยมพูดทับศัพท์ว่า “กรรม”

(๒) “วาจา”

รากศัพท์มาจาก วจฺ (ธาตุ = พูด) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, ทีฆะ อะ ที่ ว-(จฺ) เป็น อา ตามสูตร “ด้วยอำนาจปัจจัยเนื่องด้วย ณ” (วจฺ > วาจ) + อา ปัจจัยเครื่องหมายอิตฺถีลิงค์

: วจฺ + ณ = วจณ > วจ > วาจ + อา = วาจา แปลตามศัพท์ว่า “คำอันเขาพูด” หมายถึง คำพูด การกล่าว, การพูด, วาจา (word, saying, speech)

กมฺม + วาจา = กมฺมวาจา แปลว่า “คำพูดในกิจของสงฆ์”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“กรรมวาจา : (คำนาม) คำประกาศกิจการในท่ามกลางสงฆ์. (ส. กรฺม + วาจา = คำ; ป. กมฺม + วาจา).”

พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ไทย-อังกฤษ ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต แปล “กรรมวาจา” เป็นอังกฤษดังนี้ –

Kammavācā : the formal words of an act; text of a formal act, i.e. a motion (ญัตติ) together with one or three proclamations (อนุสาวนา) that may follow.

พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต ขยายความไว้ว่า –

“กรรมวาจา : คำประกาศกิจในท่ามกลางสงฆ์, คำสวดประกาศในการทำสังฆกรรม, คำประกาศในการดำเนินการประชุม แยกเป็น ญัตติ และ อนุสาวนา.”

ไขคำ :

(1) ญัตติ : คำเผดียงสงฆ์, การประกาศให้สงฆ์ทราบเพื่อทำกิจร่วมกัน, วาจานัด, คำแจ้งหรือตั้งเรื่องเพื่อให้ที่ประชุมพิจารณา ตกลง วินิจฉัย หรือดำเนินการ; ถ้าเป็นเรื่องที่ต้องตัดสินหรือวินิจฉัย ญัตติก็จะตามมาด้วยการประกาศขอมติ เรียกว่า อนุสาวนา, ญัตติ และอนุสาวนา เป็นกรรมวาจา.

(2) อนุสาวนา : คำสวดประกาศต่อจากญัตติ, คำประกาศความปรึกษาและตกลงของสงฆ์, คำขอมติ; อนุสาวนานี้เป็นกรรมวาจาที่ต่อจากญัตติ คือเมื่อตั้งญัตติแล้ว จึงประกาศขอมติ.

…………..

คำสวด “กรรมวาจา” เป็นภาษาบาลี มีข้อความตามที่กำหนดไว้เป็นแบบแผนตามชนิดของสังฆกรรมนั้นๆ และมีแบบแผนในการสวดตามที่คณะสงฆ์กำหนด

ถ้ายังนึกไม่เห็นว่า “กรรมวาจา” คืออะไร ก็ขอให้นึกถึงเวลาไปร่วมพิธีอุปสมบท (บวชพระ) หรือในพิธีทอดกฐิน

ตอนที่พระ 2 รูป ที่เรียกว่า “คู่สวด” สวดในท่ามกลางสงฆ์ นั่นแหละคือสวด “กรรมวาจา”

…………..

พึงสังเกตว่า “กรรมวาจา” มีความหมายต่างจาก “วจีกรรม” ที่แปลว่า “การกระทำทางวาจา” คือ การพูด

…………..

บาลีวันละคำชุด:-

: ช่วยกันสืบทอดพระศาสนา

: ช่วยกันรู้ภาษาพระธรรมวินัย

…………..

ดูก่อนภราดา!

: นักพูดที่ยอดเยี่ยมที่สุด

: คือคนที่รู้จักหยุดพูด

#บาลีวันละคำ (2,334)

2-11-61

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย