อันตรธาน [2] (บาลีวันละคำ 2,341)

อันตรธาน [2]

การเสื่อมสิ้นแห่งพระศาสนา

อ่านว่า อัน-ตะ-ระ-ทาน

บาลีเขียน “อนฺตรธาน” อ่านว่า อัน-ตะ-ระ-ทา-นะ ประกอบด้วย อนฺตร + ธาน

(๑) “อนฺตร”

บาลีอ่านว่า อัน-ตะ-ระ รากศัพท์มาจาก อติ (ธาตุ = ผูก) + อร ปัจจัย, ลบสระที่สุดธาตุ (อติ > อต), ลงนิคหิตอาคมต้นธาตุแล้วแปลงเป็น น (อติ > อํติ > อนฺติ)

: อติ > อํติ > อนฺติ > อนฺต + อร = อนฺตร แปลตามศัพท์ว่า “จุดที่ผูกสองข้างไว้” คือ มีข้างหนึ่ง แล้วก็มีอีกข้างหนึ่ง จากข้างหนึ่งไปถึงอีกข้างหนึ่งนี้แหละมีสิ่งหนึ่งผูกเอาไว้ สิ่งนั้นเรียกว่า “อนฺตร” = ระหว่างสิ่งหนึ่งกับอีกสิ่งหนึ่ง หมายถึง ภายใน, ระหว่าง, ช่องวางระหว่าง (inside, in between, a space between)

(๒) “ธาน”

บาลีอ่านว่า ทา-นะ รากศัพท์มาจาก ธา (ธาตุ = ทรงไว้, ปิดกั้น) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ)

: ธา + ยุ > อน = ธาน แปลตามศัพท์ว่า “การทรงไว้” “การปิดกั้น”หมายถึง ทรงไว้, ถือไว้, บรรจุไว้ (holding, containing) ถ้าเป็นคำนาม หมายถึง ภาชนะที่รองรับ, กระปุก (a receptacle)

อนฺตร + ธาน = อนฺตรธาน แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่ทรงอยู่ในระหว่าง” (คือเข้ามาปิดกั้นไว้ทำให้มองไม่เห็น) หมายถึง การหาย หรือสูญหายไป (disappearance)

“อนฺตรธาน” ในภาษาไทยเขียน “อันตรธาน”

โปรดสังเกตและระวัง “-ธาน” น หนู สะกด ไม่ใช่ “-ธาร” ร เรือ

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“อันตรธาน : (คำกริยา) สูญหายไป, ลับไป. (ป., ส.).”

ดูเพิ่มเติม: “อันตรธาน [1]” บาลีวันละคำ (660) 8-3-57

ขยายความ :

คำว่า “อันตรธาน” มีความหมายเฉพาะอย่างหนึ่ง คือหมายถึงความเสื่อมสูญสิ้นไปแห่งพระศาสนา ในคัมภีร์ท่านแสดงไว้ว่ามี 5 อย่าง เรียงตามลำดับก่อน-หลังแห่งการเสื่อมสูญ คือ

(1) อธิคมอันตรธาน = การเสื่อมสูญไปแห่งการบรรลุมรรคผล คือจะไม่มีใครได้บรรลุมรรคผลอันเกิดจากการปฏิบัติธรรม

(2) ปฏิปัตติอันตรธาน = การเสื่อมสูญไปแห่งปฏิบัติธรรม คือไม่มีใครเอาพระธรรมไปปฏิบัติ ทั้งการอบรมตนให้มีคุณธรรม และการอบรมจิตให้บริสุทธิ์จากกิเลส

(3) ปริยัตติอันตรธาน = การเสื่อมสูญไปแห่งปริยัติ คือไม่มีใครศึกษาเล่าเรียนพระธรรมวินัย

(4) ลิงคอันตรธาน = การเสื่อมสูญไปแห่งเพศสมณะ คือไม่มีใครบวชในพระพุทธศาสนา

(5) ธาตุอันตรธาน = การเสื่อมสูญไปแห่งพระธาตุ ท่านบรรยายว่า เมื่อถึงเวลานั้น พระบรมสารีริกธาตุทั้งมวลที่มีอยู่ในโลกจะมารวมกัน ณ โพธิมณฑล แล้วเกิดเตโชธาตุเผาผลาญสูญสิ้นไปมิได้เหลือเศษ เป็นอันว่าพระพุทธศาสนาอันตรธานไปจากโลกอย่างสิ้นเชิง

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ถ้าวันนี้ไม่ศึกษาปฏิบัติพระธรรมวินัย

: พรุ่งนี้ก็ไม่เหลืออะไรไว้ให้อันตรธาน

#บาลีวันละคำ (2,341)

9-11-61

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย