ภาษาบาลีวันละคำ

จิตแพทย์ หมอจิตหรือห

อัตตวาทุปาทาน เชื่อว

สันดาป อ่านว่า สัน-ด

สาธุ

เป็นคำที่พูดกันติดปากมากที่สุด
สอนลูกให้ไหว้พระตั้งแต่เด็ก “ธุพระซะลูก”

“ธุ” ก็คือ “สาธุ”

เห็นใครทำบุญทำกุศล ก็พูดว่า “โมทนา สาธุ”

เวลาพระสงฆ์ท่านประชุมกันแล้วขอความเห็นต่อที่ประชุมในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง ถ้าที่ประชุมเห็นชอบด้วย ก็จะเปล่งเสียงพร้อมกันว่า “สาธุ”

“สาธุ” แปลตามศัพท์ว่า “ยังประโยชน์ให้สำเร็จ”
มีความหมายว่า สิ่งที่กำลังทำอยู่นั้นสำเร็จผลดีตามที่ต้องการแน่ๆ

แปลให้สั้นที่สุดว่า
“ดีแล้ว”
“ถูกต้องแล้ว”

สพฺเพ สตฺตา

เป็นคำที่คุ้นปากคนไทยอีกคำหนึ่ง ใช้ในคำแผ่เมตตา

“สพฺเพ” คำเดิมคือ สพฺพ (สับ-พะ) เป็นคุณศัพท์ แจกวิภัตติตามตัวประธาน (ในที่นี้คือ สตฺตา) จึงเป็น สพฺเพ

“สตฺตา” คำเดิมคือ สตฺต (สัด-ตะ) แจกวิภัตติเอกพจน์ เป็น สตฺโต พหูพจน์เป็น สตฺตา

สพฺเพ (สับ-เพ) แปลว่า ทั้งหมด ทั้งสิ้น ทั้งปวง
สตฺตา (สัด-ตา) แปลทับศัพท์ว่า สัตว์ทั้งหลาย

“สัตว์” ในภาษาไทย หมายถึงสัตว์เดรัจฉาน นอกจากมนุษย์
แต่ “สัตว์” ในภาษาบาลี หมายถึงสิ่งมีชีวิตทั้งมวล

“ห้ามฆ่าสัตว์” ไม่ใช่ห้ามฆ่าเฉพาะนกหนูปูปลา หรือสัตว์เดรัจฉาน แต่หมายถึงห้ามทำลายสรรพชีวิต ไม่ว่าคนหรือสัตว์

บาลีวันละคำ (9)

12 5 55

ข้อมูลเพิ่มเติม
—————–
คำแผ่เมตตาตามแบบที่ใช้ทั่วไปว่าดังนี้ –

สพฺเพ สตฺตา สัตว์ทั้งหลายที่เป็นเพื่อนทุกข์ เกิด แก่ เจ็บ ตาย ด้วยกันทั้งหมดทั้งสิ้น

อเวรา โหนตุ จงเป็นสุข ๆ เถิด อย่าได้มีเวรแก่กันและกันเลย

อพฺยาปชฺฌา โหนฺตุ อย่าได้พยาบาทเบียดเบียนซึ่งกันและกันเลย

อนีฆา โหนฺตุ อย่าได้มีความทุกข์กายทุกข์ใจเลย

สุขี อตฺตานํ ปริหรนฺตุ จงมีความสุขกายสุขใจ รักษาตนให้พ้นจากทุกข์ภัยทั้งสิ้นเถิด

สพฺพ = สรรพ, ทั้งปวง, ทั้งหมด (สมตฺต อขิล สกล นิสฺเสส อเสส ฯเปฯ) (ศัพท์วิเคราะห์)
– สรติ ปวตฺตตีติ สพฺพํ สิ่งที่เป็นไป
สรฺ ธาตุ ในความหมายว่าเป็นไป ว ปัจจัย, ลบสระที่สุดธาตุ, แปลง ร เป็น พ, ว เป็น พ
– สพฺพติ คจฺฉติ ปวตฺตตีติ สพฺพํ สิ่งที่เป็นไป
สพฺพ ธาตุ ในความหมายว่าเป็นไป อ ปัจจัย

กุสลา ธมฺมา

เป็นคำที่ได้ยินกันคุ้นหูเวลาไปฟังสวดศพ
คำที่เป็นชุดกันก็คือ
กุสลา ธมฺมา, อกุสลา ธมฺมา, อพฺยากตา ธมฺมา.

กุสลา ธมฺมา (กุ-สะ-ลา ทำ-มา) แปลว่า ธรรมทั้งหลายที่เป็นความดี เช่น การแบ่งปัน เมตตา ปัญญา
อกุสลา ธมฺมา (อะ-กุ-สะ-ลา ทำ-มา) แปลว่า ธรรมทั้งหลายที่เป็นความชั่ว เช่น โลภ โกรธ หลง
อพฺยากตา ธมฺมา (อัพยา-กะ-ตา ทำ-มา) แปลว่า ธรรมทั้งหลายที่เป็นกลางๆ (ไม่ดีไม่ชั่วในตัวมันเอง )

อย่าง Facebook นี่ ใช้ทำความดีก็ได้ เช่นบอกภาษาบาลีวันละคำ
ใช้ทำความชั่วก็ได้ เช่นเขียนด่ากัน
Facebook จึงเป็น อพฺยากตา ธมฺมา ไม่ดีไม่ชั่วในตัวมันเอง

บาลีวันละคำ (8)

11 5 55

ห้องพระ
10-7-55

คนเดียว “มิ” หลายคน “มะ”

“มิ” เป็นเอกพจน์ “มะ” เป็นพหูพจน์

สังเกต
ไหว้พระก่อนนอน (ไหว้คนเดียว)
อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภควา, พุทฺธํ ภควนฺตํ อภิวาเทมิ.

อาราธนาศีล (หลายคน)
มยํ ภนฺเต ติสรเณน สห ปญฺจ สีลานิ ยาจาม.

“มิ” เหมือน I am …
“มะ” เหมือน We are …

บาลีวันละคำ (7)

10 5 55

ห้องพระ
3-7-55

กจฺจิ ขมนียํ
กจฺจิ ยาปนียํ

อ่านว่า
กัด-จิ-ขะ-มะ-นี-ยัง
กัด-จิ-ยา-ปะ-นี-ยัง

แปลว่า “สบายดีหรือ”

เป็นคำทักทายเมื่อพบกัน
พูดเฉพาะคำใดคำหนึ่งก็ได้ หรือจะพูดควบกันทั้งสองคำก็ได้
จะพูดเฉพาะ “ขมนียํ” หรือ “ยาปนียํ” เท่านี้ก็ได้

เมื่อถาม ออกเสียงสูงที่ท้ายคำ เป็น ขะมะนี-หยัง ยาปะนี-หยัง
เมื่อตอบ พูดเฉพาะ “ขมนียํ” “ยาปนียํ” ไม่ต้องขึ้นเสียงสูง

ภาษาบาลีเขียนแยกเป็น

วิธีอ่านคำบาลี 2 หน้