สัพพีตยาตยีติ (บาลีวันละคำ 3,207)

สัพพีตยาตยีติ

จัญไรยิ่งกว่าจัญไรทั้งหมด!

อ่านว่า สับ-พี-เตีย-อาด-ยี-ติ

( -เตีย-อาด- อ่านรวบคำ)

แยกศัพท์ออกเป็น สพฺพ + อีติ + อติ + อีติ

(๑) “สพฺพ”

อ่านว่า สับ-พะ รากศัพท์มาจาก –

(1) สรฺ (ธาตุ = เป็นไป) + ว ปัจจัย, แปลง ว เป็น พ, แปลง รฺ ที่ สรฺ เป็น พฺ (สรฺ > สพฺ)

: สรฺ + ว = สรฺว > สรฺพ > สพฺพ แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่เป็นไป”

(2) สพฺพฺ (ธาตุ = เป็นไป) + อ (อะ) ปัจจัย

: สพฺพฺ + อ = สพฺพ แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่เป็นไป”

“สพฺพ” (คุณศัพท์) หมายถึง ทั้งหมด, ทั้งปวง, ทั้งสิ้น, ทุกอย่าง (whole, entire; all, every)

(๒) “อีติ”

อ่านว่า อี-ติ รากศัพท์มาจาก อา (คำอุปสรรค = ทั่วไป, ยิ่ง กลับความ ในที่นี้ใช้ในความหมาย “กลับความ” จาก “ไป” กลายเป็น “มา”) + อิ (ธาตุ = ไป) + ติ ปัจจัย, “ลบสระหน้า ทีฆะสระหลัง” คือลบ อา และทีฆะ อิ เป็น อี

: อา + อิ = อาอิ + ติ = อาอิติ = อิติ > อีติ (อิตถีลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่มาเพื่อความฉิบหาย” หมายถึง ความชั่วร้าย, ความหายนะ, เสนียด, จัญไร, ความทุกข์ยาก (ill, calamity, plague, distress)

(๓) “อติ”

อ่านว่า อะ-ติ เป็นศัพท์จำพวกคำอุปสรรค นักเรียนบาลีท่องจำคำแปลกันมาว่า “อติ ยิ่ง, เกิน, ล่วง”

“อติ” ใช้ในความหมายต่างๆ ดังนี้ –

(1) ถึง, ไปถึง, ไปยัง, จนกระทั่ง; ไกลถึง, เท่าที่ถึง (on to, up to, towards, until; as far as)

(2) ล่วงเลย, ผ่าน, ตลอด (over, beyond, past, by, trans-)

(3) มากมายก่ายกอง, เหลือเฟือหรือเกิน เช่นมากยิ่งนักหรือมากเกินไป (exceedingly, in a high or excessive degree either very much or too much)

การประสมคำ :

(๑) สพฺพ + อีติ = สพฺพีติ (สับ-พี-ติ) แปลว่า “ความจัญไรทั้งปวง”

(๒) อติ + อีติ แผลง อิ ที่ (อ)-ติ เป็น ย (อติ > อตฺย)

: อติ + อีติ = อตฺยีติ (อัด-เตีย-อี-ติ, -เตีย-อี- อ่านรวบคำ) แปลว่า “ความจัญไรอย่างเหลือเกิน” หรือ “ความจัญไรยิ่งกว่า-”

(๓) สพฺพีติ + อตฺยีติ แผลง อิ ที่ (สพฺพี)-ติ เป็น ย (สพฺพีติ > สพฺพีตฺย), ทีฆะ อะ ที่ อตฺ-(ยีติ) เป็น อา (อตฺยีติ > อาตฺยีติ)

: สพฺพีติ + อตฺยีติ = สพฺพีตฺยตฺยีติ > สพฺพีตฺยาตฺยีติ (สับ-พี-เตีย-อาด-ยี-ติ) แปลว่า “ความจัญไรยิ่งกว่าจัญไรทั้งหมด”

“สพฺพีตฺยาตฺยีติ” หมายความว่า เอาความจัญไรประดามีในโลกนี้มารวมกันเข้า แล้วเอาความจัญไรอย่างเดียวที่เราเห็นใครกำลังทำอยู่ต่อหน้าเข้าไปเทียบกันดู ความจัญไรที่เราเห็นนี้จัญไรร้ายกาจยิ่งกว่าความจัญไรทั้งหมดในโลกเหล่านั้น

“สพฺพีตฺยาตฺยีติ” เขียนแบบไทยเป็น “สัพพีตยาตยีติ” อ่านเท่ากับคำบาลี คือ สับ-พี-เตีย-อาด-ยี-ติ

ขยายความ :

“สัพพีตยาตยีติ” เป็นคำที่ปรุงขึ้นโดยนักเรียนบาลีไทย อันเนื่องมาจากได้เห็นการกระทำที่เลวทรามร้ายกาจบางอย่างของคนบางคนแล้วเกิดความรู้สึกสุดจะทน จนต้องระเบิดออกมาเป็นภาษาบาลีคำนี้

ผู้เขียนบาลีวันละคำขอแนะนำว่า หากท่านรู้สึกโกรธเกลียดใครสักคนอย่างเหลืออด และอยากจะด่าให้เจ็บๆ ขอให้ลองตะโกนดังๆ ว่า “สัพพีตยาตยีติ”

มีเคล็ดว่า ท่านต้องนึกถึงคำแปลให้ได้ แล้วพยายามออกเสียงให้ถูกต้องตรงตามเสียงบาลีก่อน ถ้ายังแปลไม่ได้ออกเสียงไม่ถูก อย่าเพิ่งด่าออกมา ให้พยายามซ้อมออกเสียงจนแน่ใจว่าท่านออกเสียงถูกต้องแน่นอนแล้วจึงค่อยตะโกนออกมา

ท่านจะพบความอัศจรรย์ นั่นคือท่านจะหายโกรธหายเกลียดไปก่อนที่จะออกเสียงคำนี้ได้ถูกต้อง นั่นแปลว่าท่านไม่จำเป็นต้องด่าใครคนนั้นอีกต่อไปแล้วนั่นเอง

ท่อง “สัพพีตยาตยีติ” ได้ผลชะงัดกว่านับหนึ่งถึงสิบเป็นไหนๆ

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ใช้ภาษาบาลีเป็นอุปกรณ์ฝึกจิต

: ถึงจะไม่ได้มิตร แต่ก็ไม่สร้างศัตรู

————-

(ขอคารวะเจ้าของศัพท์ – พัดยศ เปรียญลาพรต)

#บาลีวันละคำ (3,207)

24-3-64

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย