วิสรรชนีย์ (บาลีวันละคำ 3,482)
วิสรรชนีย์
คืออะไรเข้าใจไม่ยาก
ใช้ให้ถูกก็ไม่ยาก-ถ้าใส่ใจ
อ่านว่า วิ-สัน-ชะ-นี
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“วิสรรชนีย์ : (คำนาม) เครื่องหมายสระรูปดังนี้ ะ ใช้ประหลังอักษร. (ส. วิสรฺชนีย).”
พจนานุกรมฯ บอกว่า “วิสรรชนีย์” คำสันสกฤตว่า “วิสรฺชนีย”
สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน ฉบับที่ผู้เขียนบีวันละคำใช้ค้นคว้าไม่ได้เก็บคำว่า “วิสรฺชนีย” ไว้ แต่มีคำว่า “วิสรฺชน” บอกไว้ดังนี้ –
“วิสรฺชน : (คำนาม) ทาน; การสละ; การส่งหรือใช้ไป; การปลดหรือไล่ออก; a gift; quitting; sending; dismissing or sending away.”
ไม่มีความหมายที่ส่อแสดงไปถึงเครื่องหมายสระ อะ ที่ใช้ในหนังสือไทย
“วิสรฺชน” ในสันสกฤตตรงกับบาลีว่า “วิสฺสชฺชน”
“วิสฺสชฺชน” อ่านว่า วิด-สัด-ชะ-นะ รากศัพท์มาจาก วิ (คำอุปสรรค = วิเศษ, แจ้ง, ต่าง) + สชฺชฺ (ธาตุ = ตอบ, ชี้แจง; สละ, ละ) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ), ซ้อน สฺ ระหว่างอุปสรรคกับธาตุ (วิ + สฺ + สชฺช)
: วิ + สฺ + สชฺช = วิสฺสชฺชฺ + ยุ > อน = วิสฺสชฺชน แปลตามศัพท์ว่า (1) “การตอบ” (2) “การสละอย่างวิเศษ”
“วิสฺสชฺชน” ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้ –
(1) การบริจาค, การมอบให้ (giving out, bestowing)
(2) การส่งออก, การขับออก (sending off, discharging)
(3) การวิสัชนา, การตอบ (answer, reply)
“วิสฺสชฺชน” ในภาษาไทยใช้เป็น “วิสัชนา” พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“วิสัชนา : (คำกริยา) ตอบ, ชี้แจง, เช่น ขอวิสัชนาดังนี้. (ป. วิสชฺชนา).”
ยังไม่เห็นเค้าอีกเช่นกัน
คลำหาต่อไป
ในบาลีมีอีกคำหนึ่งที่รากศัพท์เดียวกับ “วิสฺสชฺชน” คือ “วิสฺสคฺค” (ช กับ ค แปลงกันได้ มีทั่วไปในบาลี เช่น สํเวชน > สํเวค = สังเวช, วิภชน > วิภาค = การแบ่ง)
“วิสฺสคฺค” อ่านว่า วิด-สัก-คะ แปลว่า การจ่ายให้, การบริการ, การบริจาค, การแจก, การอด [อาหาร] (dispensing, serving, donation, giving out, holding [a meal])
บาลี “วิสฺสคฺค” สันสกฤตเป็น “วิสรฺค”
สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน เก็บคำว่า “วิสรฺค” ไว้ 2 คำ ขอยกมาเฉพาะคำที่ประสงค์ดังนี้ –
(สะกดตามต้นฉบับ)
“วิสรฺค : (คำนาม) ‘วิสรรค์,’ มฤทุมหาปราณหรือวิสรรค์, อันหมายด้วยจุดตั้งได้ฉากสองจุดดังนี้ ( : ), และเปนเครื่องหมายอันใช้แทนอักษร ส หรือ ร, ตัวสกดของวิภัตติ์ต่างๆ ทั้งนามและกริยา, ไทเรียกว่า ‘วิสรรชนี;’ the soft aspirate or Visarga, marked by two perpendicular dots, thus ( : ), and as the substitute for the letters ส or ร, the termination of various inflections both of nouns and verbs.”
ในที่สุดก็มาได้เค้าที่คำว่า “วิสรฺค” ในสันสกฤต
คำจำกัดความที่ว่า “อันหมายด้วยจุดตั้งได้ฉากสองจุดดังนี้ ( : )” เป็นเค้าว่า เครื่องหมาย “:” ดังนี้นี่เองที่หนังสือไทยเอามาแปลงรูปเป็น -ะ
อาจารย์ภาษาไทยตั้งชื่อเครื่องหมายนี้ว่า “วิสรรชนีย์” ตรงกับที่คำนิยามบอกต่อไปว่า “ไทเรียกว่า ‘วิสรรชนี’ ”
นักเรียนไทยเรียกกันเป็นสามัญว่า “สระ อะ”
เวลาใช้สระ อะ ลงที่ท้ายพยัญชนะ เรียกเป็นภาษาไวยากรณ์ว่า “ประวิสรรชนีย์” เรียกแบบภาษาปากว่า “ใส่สระ อะ”
ขยายความ :
เครื่องหมาย “:” คำอังกฤษเรียกว่า colon
พจนานุกรม สอ เสถบุตร แปล colon เป็นไทยว่า “เครื่องหมายจุดคู่”
พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล colon เป็นบาลีว่า –
vākyaccheda-( : ) lakkhaṇa วากฺยจฺเฉท-( : ) ลกฺขณ (วาก-เกี๊ยด-เฉ-ทะ-ลัก-ขะ-นะ) = เครื่องหมายตัดข้อความ (รูป : )
หลักเกณฑ์การใช้เครื่องหมายวรรคตอนและเครื่องหมายอื่นๆ ของราชบัณฑิตยสถาน เรียกเครื่องหมาย “:” ว่า “ทวิภาค”
แต่พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 ที่คำว่า “ทวิภาค” ไม่ได้มีคำนิยามที่กล่าวถึงเครื่องหมาย “:” แต่ประการใด
แถม :
คำที่ไม่ต้องประวิสรรชนีย์ = ไม่ต้องมีสระ อะ กลางคำ แต่มักมีผู้เขียนผิด คือใส่สระ อะ กลางคำเข้าไปด้วยมีอยู่หลายคำ เช่น –
อุปการคุณ
สาธารณสุข
มรณภาพ
ฯลฯ
คำจำพวกนี้ไม่ต้องประวิสรรชนีย์ = ไม่ต้องมีสระ อะ กลางคำ
ในห้วงเวลาที่ผ่าน มีพระเถระผู้ใหญ่ถึงแก่มรณภาพ มีผู้เขียนคำว่า “มรณภาพ” มีสระ อะ กลางคำกันดกดื่นที่สุด ไม่เว้นแม้แต่ในหมู่นักเรียนบาลีที่เรียนจบชั้นสูงสุดแล้ว-ซึ่งควรจะมีความรู้ภาษาไทยแม่นยำอย่างยิ่ง ก็พลอยสะกดคำว่า “มรณภาพ” แบบมีสระ อะ กลางคำกับเขาด้วย
ในที่นี้ ไม่ได้เขียนคำผิดมีสระ อะ กลางคำในที่ที่ไม่ต้องมีมาให้เห็น เนื่องจากมีผู้ให้ความเห็นว่า การยกคำผิดมาแสดงให้เห็นเท่ากับเชิญชวนให้เขียนคำนั้นผิดต่อไปอีกนั่นเอง
…………..
ดูก่อนภราดา!
หลักภาษาไทย –
: ไม่ยากเกินไปที่จะเรียนรู้
: แต่ยากเพราะไม่คิดจะเรียน
#บาลีวันละคำ (3,482)
24-12-64
…………………………….