มหาเปารยะ (บาลีวันละคำ 4,707)
มหาเปารยะ
คำนี้เป็นมาอย่างไร
อ่านว่า มะ-หา-เปา-ระ-ยะ
ผู้เขียนบาลีวันละคำได้รับคำถามจากท่านผู้หนึ่ง ข้อความว่าดังนี้ –
…………..
มีผู้ถามดิฉันมาถึงความหมายของนามสกุล มหาเปารยะ
ดิฉันไปค้นคว้าได้ความว่า นามสกุลนี้ ผู้ขอพระราชทาน คือพระยาประชากิจกรจักร์ (ทับ) ระบุในคำขอว่า ปู่ชื่อโต ทวดชื่อเมือง
ดิฉันจึงตอบไปว่า เท่าที่จำได้ถึงการแผลงศัพท์ เปารยะ น่าจะเป็นการแผลงศัพท์จาก ปุรย(ะ) ภาษาสันสกฤต ส่วนบาลีใช้ว่า ปุร(ะ) แปลว่าเมือง
มหาเปารยะ Maha^paurya เป็นนามสกุลพระราชทานที่ 2278 โปรดเกล้าฯ พระราชทาน อำมาตย์เอก พระยาประชากิจกรจักร (ทับ) ผู้ว่าราชการเมืองนครศรีธรรมราช ปู่ชื่อโต ทวดชื่อเมือง
โต=มหา
เมือง = ปุระ–> ปุรยะ–> เปารยะ
ผู้ถามก็ไม่แน่ใจคำตอบว่าถูกต้อง
ผู้ตอบก็ไม่แน่ใจเรื่องศัพท์สันสกฤตเหมือนกัน
จึงขอเรียนถามมา …
…………..
ตามรูปศัพท์ “มหาเปารยะ” แยกเป็น มหา + เปารยะ
(๑) “มหา”
รูปคำเดิมในบาลีเป็น “มหนฺต” อ่านว่า มะ-หัน-ตะ แปลว่า มาก, ใหญ่
แปลง “มหนฺต” เป็น “มหา”
(๒) “เปารยะ”
แปลงรูปเป็นบาลีคือ “ปวฺรย” รูปคำเดิมเป็น “ปุรี” แปลว่า เมือง
คำบาลีที่แปลว่า เมือง รูปคล้ายกันอีกคำหนึ่งคือ ปุร (ปุระ)
ในที่นี้เป็น “ปุรี” ไม่ใช่ “ปุร”
“ปุรี” แปลงรูปเป็น “ปวฺรย” สูตรการแปลงรูปคือ แปลง อี ที่ –รี เป็น อย (อะยะ) หรือจะว่าแปลง อี เป็น ย ตรง ๆ ก็ได้
: ปุรี > ปุรฺย
แล้วแปลง อุ ที่ ปุ– เป็น โอ แล้วแปลง โอ เป็น อว (อะวะ)
: ปุรฺย > โปรฺย > ปวฺรย
: ปุรี > ปุรฺย > โปรฺย > ปวฺรย
รูปคำ “ปวฺรย” นั้น ถ้าอ่านเรียงตัวก็จะเป็น ปะ-วะ-ระ-ยะ
แต่ในที่นี้ วฺ มีจุดข้างใต้ บอกให้รู้ว่าเป็นตัวสะกดของ ป
ปวฺ จึงอ่านว่า ปะ-วะ ไม่ได้
ป ออกเสียง ปะ กึ่งเสียง ไม่ใช่ ปะ เต็ม ๆ
วฺ ทำหน้าที่เป็นตัวสะกด ไม่ออกเสียง
ปวฺ จึงอ่านคล้ายคำว่า เปา แต่ไม่ใช่ เปา ตรง ๆ เต็ม ๆ เพราะในบาลีไม่มีสระ เ-า
ลองออกเสียง ปะ กับ วะ ประสมกัน
ปะ เต็ม ๆ ก็ไม่ใช่
วะ เต็ม ๆ ก็ไม่ใช่
เป็นเสียงครึ่งต้นของ ปะ + ครึ่งท้ายของ วะ
จึงว่า-คล้ายคำว่า เปา
: มหนฺต + ปุรี = มหาปุรี > มหาปุรฺย > มหาโปรฺย > มหาปวฺรย
บาลี ปุร / ปุรี สันสกฤตเป็น เปาร
หนังสือ สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน หน้า 778 บอกไว้ว่า –
สันสกฤต = เปาร
ไท = บุรี
อังกฤษ = a city
“มหาปวฺรย” เขียนอิงสันสกฤตเป็น “มหาเปารย”
เขียนแบบไทยเป็น “มหาเปารยะ”
แปลตามประวัติของผู้ขอพระราชทานนามสกุลที่ว่า “ปู่ชื่อโต ทวดชื่อเมือง”
มหา = โต
เปารยะ = เมือง
มหาเปารยะ = เมืองโต
…………..
ดูก่อนภราดา!
: แปลงคำ ไม่ยาก
: แปลงเมือง ไม่ง่าย
#บาลีวันละคำ (4,707)
2-5-68
…………………………….
…………………………….