บุพเพสันนิวาส (บาลีวันละคำ 241)
บุพเพสันนิวาส
คำบาลีเขียนแบบไทย อ่านว่า บุบ-เพ-สัน-นิ-วาด
“บุพเพสันนิวาส” เขียนแบบบาลีเป็น “ปุพฺเพสนฺนิวาส”
อ่านว่า ปุบ-เพ-สัน-นิ-วา-สะ
ประกอบด้วย ปุพฺเพ + สนฺนิวาส
“ปุพฺเพ” แปลว่า ในกาลก่อน, ในชาติปางก่อน
“สนฺนิวาส” ประกอบด้วย สํ + นิวาส แปลว่า การอยู่ร่วมกัน
“ปุพฺเพสนฺนิวาส–บุพเพสันนิวาส” จึงแปลว่า “การอยู่ร่วมกันในชาติก่อน” หมายถึงเคยเป็นพ่อ แม่ ลูก พี่ น้อง เพื่อน ผัว เมีย ฯลฯ กันมาในอดีตชาติ ในชาตินี้จึงเกิดมาเป็นเช่นนั้นกันอีก
“บุพเพสันนิวาส” ในภาษาไทยเข้าใจกันเฉพาะในความหมายที่ว่า เคยเป็นเนื้อคู่กันในชาติก่อน จึงมาเป็นคู่ครองกันอีกในชาตินี้
พระพุทธเจ้าตรัส (สาเกตชาดก ทุกะนิบาต พระไตรปิฎกเล่ม 27 ข้อ 324, พระไตรปิฎกและอรรถกถาแปลชุด 91 เล่ม, เล่มที่ 57 หน้า 457-459) ว่า –
ความรักความเห็นใจกันเกิดได้ด้วยเหตุ 2 ประการ คือ –
บุพเพสันนิวาส = เคยอยู่ร่วมกันในชาติก่อน
ปัจจุบันหิต = ช่วยเหลือเกื้อกูลกันในชาตินี้
ดุจบัวบานเหนือน้ำเพราะอาศัยน้ำและเปือกตมฉะนั้น
: บุพเพสันนิวาส หมดโอกาสที่จะคิด
: แต่ปัจจุบันหิต ยังเป็นสิทธิ์ของเรา
บาลีวันละคำ (241)
5-1-56
สนฺนิวาส (บาลี-อังกฤษ)
การสมาคมกัน, การอยู่ร่วมกัน หรืออยู่ด้วยกัน, การร่วมกัน
บุพเพสันนิวาส (ประมวลศัพท์)
การเคยอยู่ร่วมกันในกาลก่อน เช่น เคยเป็นพ่อแม่ลูกพี่น้องเพื่อนผัวเมียกันในภพอดีต (ดู ชาดกที่ ๖๘ และ ๒๓๗ เป็นต้น)
บุพเพนิวาสานุสติญาณ
[บุบเพ-] น. ความรู้เป็นเครื่องระลึกได้ถึงขันธ์ที่อาศัยอยู่ในก่อน, การระลึกชาติได้. (ป. ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติาณ).
บุพเพสันนิวาส
[บุบเพ-] น. การเคยเป็นเนื้อคู่กัน, การเคยอยู่ร่วมกันในชาติก่อน. (ป. ปุพฺเพสนฺนิวาส).
ปุพฺเพนิวาส ป.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)
การอยู่ร่วมกันมาก่อน.
ปุพฺเพว สนฺนิวาเสน ปจฺจุปฺปนฺนหิเตน วา
เอวนฺตํ ชายเต เปมํ อุปฺปลํว ยโถทเก.
สาเกตชาดก ทุกนิบาต พระไตรปิฎกเล่ม ๒๗ ข้อ ๓๒๔
พระไตรปิฎกและอรรถกถาแปลชุด ๙๑ เล่ม เล่มที่ ๕๗ หน้า ๔๕๗-๔๕๙
ความรักนั้นย่อมเกิดขึ้นด้วยเหตุ ๒ ประการ คือ
การอยู่ร่วมกันในกาลก่อน ๑
ความเกื้อกูลต่อกันในปัจจุบัน ๑
เหมือนอุบลเกิดในน้ำ อาศัยเหตุ ๒ ประการ คือ
น้ำและเปือกตมฉะนั้น.
ความรักย่อมเกิดด้วย สองพรรณ
รักหนึ่งบุพเพสัน- นิวาสสร้าง
รักสองอนุกูลกัน เกิดชาติ นี้นา
ดังดอกอุบลสล้าง เกิดซ้อนกลางสินธุ์