กิจของสงฆ์

กิจของสงฆ์ (๒)

————-

“อเนสนา” เป็นส่วนที่ท่านกำหนดไว้ว่า “ไม่ใช่กิจของสงฆ์”

“อเนสนา” คืออะไร?

พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต อธิบายคำว่า “อเนสนา” ไว้ดังนี้ –

…………………………………………………

อเนสนา : การหาเลี้ยงชีพในทางที่ไม่สมควรแก่ภิกษุ, เลี้ยงชีวิตผิดสมณะ เช่น หลอกลวงเขาด้วยการอวดอุตตริมนุสสธรรม ทำวิญญัติคือออกปากขอต่อคนที่ไม่ควรขอ ใช้เงินลงทุนหาผลประโยชน์ ต่อลาภด้วยลาภ คือให้แต่น้อยเพื่อหวังตอบแทนมาก เป็นหมอเวทมนต์เสกเป่า เป็นต้น.

…………………………………………………

ในคัมภีร์ปรมัตถโชติกา อรรถกถาขุททกปาฐะ (ขุททกปาฐะอยู่ในพระไตรปิฎก) แสดงวิธีทำ “อเนสนา” ไว้ ๒๑ รายการ ดังนี้ –

…………………………………………………

๑ เวฬุทานํ ให้ไม้ไผ่ 

๒ ปตฺตทานํ ให้ใบไม้

๓ ปุปฺผทานํ ให้ดอกไม้

๔ ผลทานํ ให้ผลไม้

๕ ทนฺตกฏฺฐทานํ ให้ไม้ชำระฟัน รวมหมากพลูเข้าด้วย

๖ มุโขทกทานํ ให้น้ำบ้วนปากหรือน้ำล้างหน้า 

๗ สินานทานํ ให้เครื่องสนานเครื่องสำอาง

๘ จุณฺณทานํ ให้จุรณสำหรับทา

๙ มตฺติกาทานํ ให้ดิน 

๑๐ ปาตุกมฺยตํ พูดสอพลอเพื่อให้รัก

๑๑ มุคฺคสูปฺยตํ พูดเท็จปนจริงจริงปนเท็จ 

๑๒ ปาริภฏฺยตํ ประจบอุ้มลูกหลานชาวบ้าน 

๑๓ ชงฺฆเปสนิกํ รับเป็นตัวแทนติดต่อ

๑๔ เวชฺชกมฺมํ เป็นหมอรักษาโรค 

๑๕ ทูตกมฺมํ เป็นคนสื่อสาร

๑๖ ปหิณคมนํ ไปในที่ที่เขาใช้ไป (รับใช้เขา)

๑๗ ปิณฺฑปฏิปิณฺฑํ ให้อาหารแลกอาหาร

๑๘ ทานานุปฺปทานํ ให้ของใช้แลกของใช้ 

๑๙ วตฺถุวิชฺชา เป็นหมอดูลักษณะที่ตั้งบ้านเรือน 

๒๐ นกฺขตฺตวิชฺชา เป็นหมอดูฤกษ์ยาม 

๒๑ องฺควิชฺชา เป็นหมอดูลักษณะชายหญิง

ที่มา: ปรมัตถโชติกา อรรถกถาขุททกปาฐะ หน้า ๓๒๖

…………………………………………………

โปรดสังเกต ข้อ ๑ ถึงข้อ ๙ เป็นการให้สิ่งของต่าง ๆ ไม่ใช่ให้เพื่อสงเคราะห์ แต่ให้เพื่อหวังผลให้เขาศรัทธาเลื่อมใส นำมาซึ่งผลประโยชน์ตอบแทน

โดยเนื้อหา “อเนสนา” ก็คือการทุจริต หรือ corruption ประเภทหนึ่งของนักบวชนั่นเอง

“อเนสนา” ว่าในทางภาษา สังคมชาวพุทธชาวบ้านอาจไม่คุ้นกับคำนี้ แต่ในทางปฏิบัติหรือพฤติกรรมที่ปรากฏ ย่อมเป็นที่คุ้นเคยและมองเห็นกันทั่วไปในสังคมสงฆ์

สมัยใดผู้ปกครองปล่อยปละละเลยไม่ห้ามปรามกวดขัน

สมัยนั้น อเนสนาย่อมระบาดกลาดเกลื่อนทั่วไป

สมัยใดผู้ปกครองเข้มงวดกวดขันหมั่นอบรมฝึกหัดขัดเกลา

สมัยนั้น อเนสนาย่อมซบเซาเบาบางจางหายไปจากสังคมสงฆ์

………………………

ต่อไปขอเสนอเรื่อง “ธุระ” อันเป็นกิจของสงฆ์ที่ท่านแสดงไว้ในคัมภีร์

คัมภีร์ธัมมปทัฏฐกถา หรืออรรถกถาธรรมบท (ธรรมบทอยู่ในพระไตรปิฎก) เล่าเรื่องพระภิกษุรูปหนึ่งทูลถามพระพุทธเจ้าเรื่อง “ธุระ” หรือกิจของสงฆ์ในพระพุทธศาสนา ข้อความเป็นดังนี้ –

…………………………………………………

ภนฺเต  อิมสฺมึ  สาสเน  กติ  ธุรานีติ.

ในพระศาสนานี้มีธุระเท่าไรพระพุทธเจ้าข้า

คนฺถธุรํ  วิปสฺสนาธุรนฺติ  เทฺวเยว  ธุรานิ  ภิกฺขูติ.  

ดูก่อนภิกษุ มีธุระ ๒ อย่างเท่านั้น คือ คันถธุระ วิปัสสนาธุระ

กตมํ  ปน  ภนฺเต  คนฺถธุรํ  กตมํ  วิปสฺสนาธุรนฺติ.

คันถธุระเป็นอย่างไร วิปัสสนาธุระเป็นอย่างไร พระพุทธเจ้าข้า

ที่มา : จักขุปาลเถรวัตถุ ธัมมปทัฏฐกถา ภาค ๑ หน้า ๗

…………………………………………………

คำอธิบายความหมายของคันถธุระและวิปัสสนาธุระ ท่านแสดงไว้ดังนี้ –

…………………………………………………

อตฺตโน  ปญฺญานุรูเปน  เอกํ  วา  เทฺว  วา  นิกาเย  

สกลํ  วา  ปน  เตปิฏกํ  พุทฺธวจนํ  อุคฺคณฺหิตฺวา  

ตสฺส  ธารณํ  กถนํ  วาจนนฺติ  อิทํ  คนฺถธุรํ  นาม.

การเรียนนิกายหนึ่งก็ดี สองนิกายก็ดี 

จบพุทธวจนะคือพระไตรปิฎกก็ดี 

ตามสมควรแก่ปัญญาของตน 

แล้วจำทรงไว้ บอกกล่าว สั่งสอนพุทธวจนะนั้น 

ดังนี้ชื่อว่าคันถธุระ

สลฺลหุกวุตฺติโน  ปน  ปนฺตเสนาสนาภิรตสฺส  

อตฺตภาเว  ขยวยํ  ปฏฺฐเปตฺวา  

สาตจฺจกิริยาวเสน  วิปสฺสนํ  วฑฺเฒตฺวา  

อรหตฺตคฺคหณนฺติ  อิทํ  วิปสฺสนาธุรํ  นาม.

ภิกษุผู้มีความประพฤติเรียบง่าย 

ยินดียิ่งแล้วในเสนาสนะอันสงัด

เริ่มตั้งความสิ้นและความเสื่อมไว้ในอัตภาพ 

ยังวิปัสสนาให้เจริญโดยไม่ขาดสายจนบรรลุพระอรหัต 

ดังนี้ชื่อว่าวิปัสสนาธุระ

ที่มา : จักขุปาลเถรวัตถุ ธัมมปทัฏฐกถา ภาค ๑ หน้า ๗

…………………………………………………

สรุปสั้น ๆ การเรียนพระไตรปิฎกและการบำเพ็ญจิตภาวนา คือ “กิจของสงฆ์” โดยตรงที่แสดงไว้ในคัมภีร์

เรียกตามภาษาในคัมภีร์ว่า ธุระในพระศาสนามี ๒ อย่างคือ 

๑ คันถธุระ เรียนคัมภีร์

๒ วิปัสสนาธุระ ปฏิบัติจิตภาวนา

………………………

เมื่อวันสองวันมานี้เอง ผมได้เห็นผู้เสนอ “ธุระ” อีกอย่างหนึ่งเข้ามาเป็นธุระที่ ๓ เขาเขียนต่อท้ายว่า –

๓ สังคหธุระ สงเคราะห์ชุมชน

แล้วก็มีคำอธิบายว่า การสงเคราะห์ชุมชนก็เป็นกิจของสงฆ์ด้วย

เรียกรวมเป็นชุดก็จะเป็น –

…………………………………………………

๑ คันถธุระ เรียนคัมภีร์

๒ วิปัสสนาธุระ ปฏิบัติจิตภาวนา

๓ สังคหธุระ สงเคราะห์ชุมชน

…………………………………………………

ผมตรวจดูในคัมภีร์พระไตรปิฎกอรรถกถาฎีกาโยชนา-รวมความว่าคัมภีร์บาลีต่าง ๆ เท่าที่มีอยู่ใกล้มือแล้ว ไม่พบคำว่า “สงฺคหธุร” คือ “สังคหธุระ” ที่เขียนแบบบาลี

…………………………………………………

ใคร่ขอแรงนักเรียนบาลีที่มีคัมภีร์บาลีใกล้มือมากกว่าผมและสามารถตรวจสอบได้ละเอียดกว่าผม ช่วยตรวจสอบให้อีกหลาย ๆ แรง พบหรือไม่พบประการใด ขอความกรุณาบอกกล่าวเป็นความรู้ทั่วกัน ก็จะเป็นพระคุณอย่างยิ่ง

…………………………………………………

เท่าที่ฟังกระแสเสียง คล้ายกับว่าท่านผู้ยกเอา “สังคหธุระ” มาเพิ่มเป็นธุระที่ ๓ จะเอียงอิงไปที่ระเบียบบริหารการคณะสงฆ์ส่วนกลางซึ่งกำหนดเป็น “องค์การ” ต่าง ๆ 

เรื่องนี้มีรายละเอียดที่น่าศึกษา ขอยกไปว่ากันในตอนต่อไป

พลเรือตรี ทองย้อย แสงสินชัย

ภาคีสมาชิก ราชบัณฑิตยสภา

๒๗ สิงหาคม ๒๕๖๗

๑๘:๓๓

…………………………………………………

กิจของสงฆ์ (๒)

https://www.facebook.com/tsangsinchai/posts/pfbid02JpemACdaPGY53MVsscJD9jA63mkwMhgAnexq8TqnQQ8DKiQV3Mvdh753mNvYTjQ3l

…………………………………………………