อวมงคล (บาลีวันละคำ 4,888)
อวมงคล
สุจริตชนไม่พรั่นพรึง
อ่านว่า อะ-วะ-มง-คน
ประกอบด้วยคำว่า อว + มงคล
(๑) “อว”
อ่านว่า อะ-วะ เป็นคำอุปสรรค (prefix) แปลว่า –
(1) ต่ำกว่า, ต่ำ (lower, low)
(2) ลง, ลงต่ำไป, ห่างลงไป, ออกไป (down, downward, away down, off)
“อว” แปลง เป็น “โอ” พบได้ทั่วไปในบาลี หรือจะกล่าวก็ได้ว่า อุปสรรคคำนี้มี 2 รูป เป็น “อว” รูปหนึ่ง เป็น “โอ” อีกรูปหนึ่ง
(๒) “มงคล”
เขียนแบบบาลีเป็น “มงฺคล” (มีจุดใต้ งฺ) อ่านว่า มัง-คะ-ละ รากศัพท์มาจาก –
(1) มคิ (ธาตุ = ถึง, ไป, เป็นไป) + อล ปัจจัย, ลงนิคหิตอาคมที่ ม-(คิ) แล้วแปลงนิคหิตเป็น งฺ (มคิ > มํคิ > มงฺคิ), ลบสระที่สุดธาตุ (มคิ > มค)
: มคิ > มํคิ > มงฺคิ > มงฺค + อล = มงฺคล แปลตามศัพท์ว่า (1) “เหตุให้ถึงความเจริญ” (2) “เหตุเป็นเครื่องถึงความบริสุทธิ์แห่งเหล่าสัตว์”
(2) มงฺค (บาป) + ลุ (ธาตุ = ตัด) + อ (อะ) ปัจจัย, ลบสระหน้า (คือ อุ ที่ ลุ ที่อยู่หน้า อ ปัจจัย : ลุ > ล)
: มงฺค + ลุ = มงฺคลุ > มงฺคล + อ = มงฺคล แปลตามศัพท์ว่า “เหตุที่ตัดความชั่ว”
“มงฺคล” (นปุงสกลิงค์) ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้ –
(1) มีฤกษ์งามยามดี, รุ่งเรือง, มีโชคดี, มีมหกรรมหรืองานฉลอง (auspicious, prosperous, lucky, festive)
(2) ลางดี, ศุภมงคล, งานรื่นเริง (good omen, auspices, festivity)
ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“มงคล, มงคล– : (คำนาม) เหตุที่นำมาซึ่งความเจริญ เช่น มงคล ๓๘, สิ่งซึ่งถือว่าจะนำสิริและความเจริญมาสู่และป้องกันไม่ให้สิ่งที่เลวร้ายมากล้ำกราย, เรียกงานที่จัดให้มีขึ้นเพื่อความอยู่เย็นเป็นสุข เช่น งานทำบุญขึ้นบ้านใหม่ งานทำบุญวันเกิด ว่า งานมงคล; เรียกเครื่องรางของขลังที่เชื่อว่าจะนำความสุขความเจริญเป็นต้นมาให้ หรือป้องกันภัยอันตรายต่าง ๆ ว่า วัตถุมงคล; สิ่งที่ทำเป็นวงด้วยด้ายเป็นต้นสำหรับสวมศีรษะเพื่อเป็นสิริมงคล นิยมใช้เฉพาะในเวลาชกมวยไทยหรือตีกระบี่กระบอง. (ป., ส.).”
“มงคล” ตามหลักพระพุทธศาสนาหมายถึง ธรรมที่นำมาซึ่งความสุขความเจริญ
อว + มงฺคล = อวมงฺคล (อะ-วะ-มัง-คะ-ละ) แปลตามศัพท์ว่า “มงคลที่ต่ำลงไป” “ต่ำกว่ามงคล” หมายถึง ไม่ใช่มงคล ไม่มีมงคล ไม่เป็นมงคล
ขยายความ :
“อวมงฺคล” ใช้ในภาษาไทยเป็น “อวมงคล” (อะ-วะ-มง-คน)พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“อวมงคล : (คำวิเศษณ์) ที่มิใช่มงคล, เรียกงานทำบุญเกี่ยวกับการศพว่า งานอวมงคล. (ป.).”
แถม :
มีปริตรบทหนึ่งชื่อ “อภยปริตร” กล่าวถึง “อวมงคล” และสิ่งอันไม่เป็นที่พึงใจอื่น ๆ ขอให้สิ่งทั้งหลายเหล่านั้นจงพินาศไปด้วยอานุภาพแห่งพระรัตนตรัย ท่านว่าสวดทุกคืนก่อนอน “อวมงคล” ทุกอย่างจะไม่ปรากฏ
ขอนำบท “อภยปริตร” พร้อมทั้งคำแปลมาอภินันทนาการ ดังนี้ –
…………..
ยันทุนนิมิตตัง อะวะมังคะลัญจะ
โย จามะนาโป สะกุณัสสะ สัทโท
ปาปัคคะโห ทุสสุปินัง อะกันตัง
พุทธานุภาเวนะ วินาสะเมนตุ.
ลางร้ายและอวมงคลอันใด
เสียงสกุณชาติอันไม่น่าพึงใจอันใด
บาปเคราะห์ ฝันร้าย สิ่งไม่เป็นที่พึงใจอันใด
ทั้งหมดนั้นจงพินาศไป ด้วยอานุภาพแห่งพระพุทธ
ยันทุนนิมิตตัง อะวะมังคะลัญจะ
โย จามะนาโป สะกุณัสสะ สัทโท
ปาปัคคะโห ทุสสุปินัง อะกันตัง
ธัมมานุภาเวนะ วินาสะเมนตุ.
ลางร้ายและอวมงคลอันใด
เสียงสกุณชาติอันไม่น่าพึงใจอันใด
บาปเคราะห์ ฝันร้าย สิ่งไม่เป็นที่พึงใจอันใด
ทั้งหมดนั้นจงพินาศไป ด้วยอานุภาพแห่งพระธรรม
ยันทุนนิมิตตัง อะวะมังคะลัญจะ
โย จามะนาโป สะกุณัสสะ สัทโท
ปาปัคคะโห ทุสสุปินัง อะกันตัง
สังฆานุภาเวนะ วินาสะเมนตุ.
ลางร้ายและอวมงคลอันใด
เสียงสกุณชาติอันไม่น่าพึงใจอันใด
บาปเคราะห์ ฝันร้าย สิ่งไม่เป็นที่พึงใจอันใด
ทั้งหมดนั้นจงพินาศไป ด้วยอานุภาพแห่งพระสงฆ์
…………..
ดูก่อนภราดา!
: บำเพ็ญสุจริตให้มั่นอยู่ในดวงกมล
: ร้อยพันอวมงคลก็ไม่ทำให้พรั่นพรึง
#บาลีวันละคำ (4,888)
30-10-68
…………………………….
…………………………….
