โลกธรรม (บาลีวันละคำ 597)

โลกธรรม

อ่านว่า โลก-กะ-ทำ

บาลีเป็น “โลกธมฺม” อ่านว่า โล-กะ-ทำ-มะ

“โลก” แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่จะพินาศไป” “สิ่งที่จะย่อยยับไป”

ในที่นี้หมายถึง หมู่มนุษย์, ชาวโลก, สังคม

“ธมฺม” (ทำ-มะ) แปลตามศัพท์ว่า “สภาพที่ทรงไว้”

“ธมฺม” ในภาษาไทยเขียน “ธรรม” พจน.42 บอกความหมายไว้ดังนี้ –

1. คุณความดี เช่น เป็นคนมีธรรมะ เป็นคนมีศีลมีธรรม

2. คําสั่งสอนในศาสนา เช่น แสดงธรรม ฟังธรรม ธรรมะของพระพุทธเจ้า

3. หลักประพฤติปฏิบัติในศาสนา เช่น ปฏิบัติธรรม ประพฤติธรรม

4. ความจริง เช่น ได้ดวงตาเห็นธรรม

5. ความยุติธรรม, ความถูกต้อง, เช่น ความเป็นธรรมในสังคม

6. กฎ, กฎเกณฑ์, เช่น ธรรมะแห่งหมู่คณะ

7. กฎหมาย เช่น ธรรมะระหว่างประเทศ

8. สิ่งทั้งหลาย, สิ่งของ, เช่น เครื่องไทยธรรม

“ธรรม” ในที่นี้หมายถึง ธรรมชาติ, สภาวธรรม, สัจธรรม, ความจริง, ปรากฏการณ์

โลก + ธรรม = โลกธรรม ไม่ได้แปลว่า โลกและธรรม หรือ ทางโลกทางธรรม

“โลกธรรม” แปลว่า “ธรรมของโลก” หมายถึง สิ่งที่มีประจำโลก, ธรรมดาของโลก, สิ่งที่ครอบงำสัตวโลกและสัตวโลกก็เป็นไปตามมัน

“โลกธรรม” มี 8 อย่าง คือ มีลาภ เสื่อมลาภ มียศ เสื่อมยศ นินทา สรรเสริญ สุข ทุกข์

“โลกธรรม” คำไม่ยาก ความหมายไม่ซับซ้อน แต่พระพุทธพจน์ที่ตรัสไว้ใน “โลกธรรมสูตร” นั้นลึกซึ้ง ขอถอดความมาเป็นอภินันทนาการญาติมิตรชาวเฟซบุ๊ก ดังนี้ –

ลาภ 1 เสื่อมลาภ 1 ยศ 1 เสื่อมยศ 1

นินทา 1 สรรเสริญ 1 สุข 1 ทุกข์ 1

สัจธรรมอันไม่แน่นอนทั้ง 8 เหล่านี้มีอยู่ในหมู่มนุษย์

ไม่ใช่สิ่งที่ยั่งยืน มีความแปรปรวนเป็นธรรมดา

ท่านผู้มีปัญญา มีสติ รู้เท่าทันสัจธรรมเหล่านี้

พิจารณาเห็นว่ามีความแปรปรวนเป็นธรรมดา

สิ่งที่น่าปรารถนา เขย่าหัวใจของท่านไม่ได้

สิ่งที่ไม่น่าปรารถนา ท่านก็ไม่ขัดข้องขุ่นเคือง

ความยินดีและความยินร้ายของท่านถูกขจัดเสียจนไม่มีเหลือ

ทั้งท่านยังรู้จักทางอันไม่ต้องมามัวสุขมัวเศร้า

เข้าใจความเป็นจริงอย่างถูกต้อง ข้ามฝั่งแห่งภพชาติได้สำเร็จ

(โลกธรรมสูตร อัฏฐกนิบาต อังคุตตรนิกาย พระไตรปิฎกเล่ม ๒๓ ข้อ ๙๕)

: อย่ายอมให้สิ่งที่น่าปรารถนา มาเขย่าหัวใจท่าน

: และอย่ายอมให้สิ่งที่ไม่น่าปรารถนา มาปั่นหัวท่าน

3-1-57

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย