ปฐมกรรม (บาลีวันละคำ 4,794)

ปฐมกรรม

มัธยมกรรม? อุดมกรรม?

อ่านว่า ปะ-ถม-มะ-กํา

ประกอบด้วยคำว่า ปฐม + กรรม

(๑) “ปฐม” 

บาลี (ฐ ฐาน ไม่มีเชิง) อ่านว่า ปะ-ถะ-มะ รากศัพท์มาจาก –

(1) ปฐฺ (ธาตุ = พูด, กล่าว; สวด) + อม (อะ-มะ) ปัจจัย

: ปฐฺ + อม = ปฐม แปลตามศัพท์ว่า (1) “สิ่งอันเขาพูดขึ้นในเบื้องต้น” (2) “บทอันเขาสวดโดยเป็นบทที่สูงสุด”

(2) ปถฺ (ธาตุ = นับ) + อม (อะ-มะ) ปัจจัย, แปลง ถฺ เป็น ฐฺ 

: ปถฺ + อม = ปถม > ปฐม แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งอันเขานับในเบื้องต้น” 

“ปฐม” ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้ –

(1) เป็นปูรณสังขยา (เลขบอกลำดับที่): ที่หนึ่ง, ขึ้นหน้าที่สุด, ก่อน (the first, foremost, former) 

(2) เป็นคุณนาม: ชั้นต้น, เป็นครั้งแรก (at first, for the first time) 

(3) เป็นส่วนแรกของสมาส: ครั้งแรก, เร็วๆ นี้, ใหม่ๆ, เพิ่ง (first, recently, newly, just)

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า – 

“ปฐม, ปฐม– : (คำวิเศษณ์) ประถม, ลำดับแรก, ลำดับเบื้องต้น; ชั้นที่ ๑, เรียกเครื่องราชอิสริยาภรณ์ชั้นที่ ๑ ในตระกูลจุลจอมเกล้าว่า ปฐมจุลจอมเกล้า ปฐมจุลจอมเกล้าวิเศษ. (ป.).”

(๒) “กรรม” 

บาลีเป็น “กมฺม” อ่านว่า กำ-มะ รากศัพท์มาจาก กรฺ (ธาตุ = กระทำ) + รมฺม (รำ-มะ, ปัจจัย) ลบ รฺ ที่สุดธาตุและ ร ที่ต้นปัจจัย

: กร > ก + รมฺม > มฺม : ก + มฺม = กมฺม แปลตามศัพท์ว่า “การกระทำ” หมายถึง การกระทำ, สิ่งที่ทำ, การงาน (the doing, deed, work) 

บาลี “กมฺม” สันสกฤตเป็น “กรฺม” (กระ-มะ, ก ควบ ร กลืนเสียง ระ ลงคอ) ไทยเขียนอิงสันสกฤตเป็น “กรรม”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

(1) กรรม ๑, กรรม– ๑ : (คำนาม) (๑) การ, การกระทำ, การงาน, กิจ, เช่น พลีกรรม ต่างกรรมต่างวาระ, เป็นการดีก็ได้ ชั่วก็ได้ เช่น กุศลกรรม อกุศลกรรม.(๒) การกระทำที่ส่งผลร้ายมายังปัจจุบัน หรือซึ่งจะส่งผลร้ายต่อไปในอนาคต เช่น บัดนี้กรรมตามทันแล้ว ระวังกรรมจะตามทันนะ.(๓) บาป, เคราะห์, เช่น คนมีกรรม กรรมของฉันแท้ ๆ.(๔) ความตาย ในคำว่า ถึงแก่กรรม.

(2) กรรม ๒, กรรม– ๒ : (คำที่ใช้ในไวยากรณ์) (คำนาม) ผู้ถูกกระทำ เช่น คนกินข้าว ข้าว เป็นกรรมของกริยา กิน.

ในที่นี้ “กรรม” ใช้ในความหมายตามข้อ (1) คือหมายถึง การ, การกระทำ, การงาน, กิจ

ปฐม + กรรม = ปฐมกรรม แปลว่า “กรรมที่ทำเป็นเบื้องต้น” หรือ “พิธีที่ทำเป็นเบื้องต้น” ส่องความว่า จะต้องมีกรรมหรือพิธีที่จะทำในลำดับต่อไปอีก

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ปฐมกรรม : (คำนาม) กฎเบื้องต้นหรือข้อสำคัญ; ชื่อพิธีแบบหนึ่งที่กษัตริย์ในครั้งโบราณกระทำแก่ผู้เป็นปรปักษ์.”

อภิปรายขยายความ :

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพได้ทรงนิพนธ์ไว้ในหนังสือ ไทยรบพม่า ว่า 

…………..

“… ถึงปลายปีมะเส็งนั้น สมเด็จพระนเรศวรยกกองทัพหลวงไปตีกรุงกัมพูชา มีชัยชนะจับนักพระสัฎฐา เจ้ากรุงกัมพูชาได้ ให้ประหารชีวิตเสีย ในพิธีปฐมกรรม …”

ที่มา: ไทยรบพม่า พระนคร, ศิลปาบรรณาคาร, 2514, หน้า 149 

…………..

จากการศึกษาเรื่องนี้ ได้พบคำที่มาเป็นชุด คือ ปฐมกรรม มัธยมกรรม อุดมกรรม เป็นพิธีการทางการทหาร ซึ่งควรจะต้องศึกษาสืบค้นต่อไปว่า แต่ละกรรมที่กล่าวถึงนี้คือการทำอะไรและเกี่ยวข้องกันอย่างไร ถ้ารู้ความหมายที่ถูกต้องชัดเจน คำว่า “ปฐมกรรม” ตามที่เข้าใจกันทั่วไปอาจไม่ใช่อย่างที่เข้าใจกันนั้นก็เป็นได้

ผู้เขียนบาลีวันละคำพบข้อความที่มีผู้เขียนไว้ เห็นว่าน่าจะถือว่าเป็นคำสรุปเบื้องต้นเพื่อเป็นแนวทางดำริต่อไปได้ ดังนี้ –

…………..

… ปฐมกรรมเป็นพิธีที่มีความสำคัญในประวัติศาสตร์ไทย โดยเฉพาะในสมัยอยุธยา ซึ่งมีความเชื่อมโยงกับเหตุการณ์การรบและการแสดงอำนาจของพระมหากษัตริย์ อย่างไรก็ตาม รายละเอียดและความหมายของพิธีนี้ยังคงเป็นที่ถกเถียงและต้องการการศึกษาเพิ่มเติม …

…………..

ดูก่อนภราดา!

: อย่าเกณฑ์ความจริงให้เป็นอย่างที่เราเชื่อ

: จงปรับความเชื่อให้ตรงกับความเป็นจริง

#บาลีวันละคำ (4,794)

28-7-68

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….