สมรภูมิ [2] (บาลีวันละคำ 4,795)

สมรภูมิ [2]

“พื้นที่ซึ่งมีความตาย”

อ่านว่า สะ-หฺมอน-ระ-พูม ก็ได้

อ่านว่า สะ-หฺมอ-ระ-พูม ก็ได้

(ตามพจนานุกรมฯ)

ประกอบด้วยคำว่า สมร + ภูมิ

(๑) “สมร”

เคยเขียนคำว่า “สมรภูมิ” เป็นบาลีบาลีวันละคำมาแล้ว [สมรภูมิ (บาลีวันละคำ 1,388)] ในที่นั้นบอกรากศัพท์คำว่า “สมร” ไว้ดังนี้ –

…………..

“สมร” บาลีอ่านว่า สะ-มะ-ระ รากศัพท์มาจาก สํ (พร้อมกัน, ร่วมกัน) + อรฺ (ธาตุ = เป็นไป) + อ (อะ) ปัจจัย, แปลงนิคหิตที่ สํ เป็น ม (สํ > สม)

: สํ > สม + อรฺ = สมร + อ = สมร แปลตามศัพท์ว่า “การกระทำที่ไปด้วยกัน” (คือเมื่อฝ่ายหนึ่งกระทำ อีกฝ่ายหนึ่งก็กระทำตอบต่อการกระทำนั้น จึงชื่อว่ากระทำไปด้วยกัน) หมายถึง การรบ, การต่อสู้, สงคราม (battle, fight, war)

…………..

คราวนี้ขอขยายความอีกนิดหนึ่ง คือคำว่า “สมร” ตามรากศัพท์ที่แสดงไว้นี้ หนังสือ ศัพท์วิเคราะห์ ของ พระมหาโพธิวงศาจารย์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ.๙, ราชบัณฑิต) แปลตามศัพท์ว่า “การต่อสู้ที่เป็นไปบ่อย ๆ”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –

“สมร : (คำนาม) สงคราม, ยุทธ์, การรบ; war, battle, conflict.”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“สมร ๑, สมร– : (คำนาม) การรบ, การสงคราม. (ป., ส.).”

จะเห็นได้ว่า ทุกแห่งบอกคำแปลของ “สมร” ว่า การรบ

ผู้เขียนบาลีวันละคำนั่งมองรูปคำ “สมร” แล้วเกิดความคิดว่า ถ้าแยกศัพท์เป็น ส + มร ก็จะได้คำแปลตามศัพท์ไปอีกนัยหนึ่ง กล่าวคือ –

“ส” ตัดมาจาก “สนฺต” แปลว่า “มีอยู่” = มี

“มร” แปลว่า ความตาย

: ส + มร = สมร แปลตามศัพท์ว่า “(พื้นที่) ซึ่งมีความตาย”

(๒) “ภูมิ”

บาลีอ่านว่า พู-มิ รากศัพท์มาจาก ภู (ธาตุ = มี, เป็น) + มิ ปัจจัย

: ภู + มิ = ภูมิ แปลตามศัพท์ว่า “สถานที่มีอยู่เป็นอยู่แห่งสัตว์โลก” มีความหมายหลายอย่าง กล่าวคือ พื้นดิน, ดิน, แผ่นดิน, สถานที่, ถิ่น, แคว้น, แถบ, ภูมิภาค, พื้น, พื้นราบ, ขั้นตอน, ระดับ (ground, soil, earth, place, quarter, district, region, plane, stage, level)

ในภาษาไทยใช้ทับศัพท์ว่า “ภูมิ” เหมือนบาลี ถ้าอยู่ท้ายคำอ่านว่า พูม ถ้ามีคำอื่นมาสมาสข้างท้าย อ่านว่า พู-มิ-

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายของคำว่า “ภูมิ” ในภาษาไทยไว้ว่า (1) แผ่นดิน, ที่ดิน (2) พื้น, ชั้น, พื้นเพ; ความรู้ (3) สง่า, โอ่โถง, องอาจ, ผึ่งผาย

ในที่นี้ “ภูมิ” หมายถึง แผ่นดิน, ที่ดิน, พื้นที่

สมร + ภูมิ = สมรภูมิ แปลตามศัพท์ตามประสงค์ว่า “พื้นที่ซึ่งมีความตาย”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –

“สมรภูมิ : (คำนาม) รณภูมิ, สนามรบ; battle-field, the field of battle.”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“สมรภูมิ : (คำนาม) สนามรบ. (ส.).”

แถม :

“ตายในสนามรบ เป็นเกียรติของทหาร”

ใครเคยเห็นข้อความนี้มาก่อนบ้าง

ใครเคยได้ยินข้อความนี้มาก่อนบ้าง

ใครเคยกล่าวข้อความนี้มาก่อนบ้าง

พลเรือนอาจไม่รู้

แต่ไม่มีทหารคนไหนที่ไม่รู้

ทหารทุกนายเคยกล่าวข้อความนี้

ยังกล่าวข้อความนี้กันอยู่ทุกวัน

และจะกล่าวข้อความนี้ตลอดไป

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ความตายมีอยู่ทุกพื้นที่ ไม่ได้มีเฉพาะในสมรภูมิ

: ความตายที่ควรภาคภูมิ คือตายเพื่อมาตุภูมิ

#บาลีวันละคำ (4,795)

29-7-68

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….