วิญญูชน (บาลีวันละคำ 1,696)

วิญญูชน

อ่านว่า วิน-ยู-ชน

ประกอบด้วย วิญญู + ชน

(๑) “วิญญู”

บาลีเขียน “วิญฺญู” (มีจุดใต้ ญ) อ่านว่า วิน-ยู รากศัพท์มาจาก วิ (คำอุปสรรค = วิเศษ, พิเศษ, แจ้ง, ต่าง) + ญา (ธาตุ = รู้) + รู ปัจจัย, ซ้อน ญฺ ระหว่างอุปสรรคและธาตุ (วิ + ญฺ + ญา), ลบ ร ที่ รู (รู > อู) และ “ลบสระหน้า” คือ อา ที่ ญา (ญา > ญ)

: วิ + ญฺ + ญา = วิญฺญา > วิญฺญ + รู > อู : วิญฺญ + อู = วิญฺญู แปลตามศัพท์ว่า “ผู้รู้สิ่งวิเศษเป็นปกติ” หมายถึง ผู้รู้, ผู้คงแก่เรียน, ผู้ฉลาด (intelligent, learned, wise)

บาลี “วิญฺญู” สันสกฤตเป็น “วิชฺญู”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า

“วิชฺญู : (คำคุณศัพท์) ฉลาด, คงแก่เรียน; wise, learned.”

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายไว้ว่า –

“วิญญู : (คำนาม) ผู้รู้แจ้ง, นักปราชญ์. (ป.; ส. วิชฺญู).”

(๒) “ชน”

บาลีอ่านว่า ชะ-นะ รากศัพท์มาจาก ชนฺ (ธาตุ = เกิด) + อ ปัจจัย

: ชนฺ + อ = ชน แปลตามศัพท์ว่า –

(1) “ผู้ยังกุศลหรืออกุศลให้เกิดได้” เป็นคำแปลที่ตรงตามสัจธรรม เพราะธรรมดาของคน ดีก็ทำได้ ชั่วก็ทำได้

(2) “ผู้ยังตัวตนให้เกิดตามกรรม” หมายความว่า นอกจากทำกรรมได้แล้ว ยังทำ “ตัวตน” (คน) ให้เกิดได้อีก

“ชน” หมายถึง บุคคล, สัตว์, คน (an individual, a creature, person, man)

วิญญู + ชน = วิญญูชน

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“วิญญูชน : (คำที่ใช้ในกฎหมาย) (คำนาม) บุคคลผู้รู้ผิดรู้ชอบตามปรกติ.”

…………..

อภิปราย :

คำว่า “สิ่งวิเศษ” ในคำแปลตามศัพท์ข้างต้น ไม่ได้หมายถึงของวิเศษหรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ แต่หมายถึง ความรู้อย่างพิเศษ อันมีลักษณะ คือ :

1 รู้แล้วทำให้เป็นคนพิเศษต่างจากคนที่ไม่รู้

2 รู้อย่างแจ้งกระจ่าง ต่างจากคลุมเครือหรือมืดมิดมัวมน

3 รู้จักแยกแยะถูก-ผิด ดี-ชั่ว ควร-ไม่ควร ได้อย่างเด็ดขาด

และความรู้อย่างพิเศษดังว่านี้เป็นความรู้คงที่คงตัวตามปกติ คือรู้ตลอดไป ไม่กลับเป็นไม่รู้ หรือบางเวลารู้ บางเวลาไม่รู้ หรือรู้บ้างไม่รู้บ้าง

มีคำที่พูดกันว่า “เรื่องเช่นนี้วิญญูชนควรรู้” หมายความว่า การกระทำใดๆ ก็ตามที่คนปกติทั้งหลายควรจะต้องรู้ว่าถูกผิด ดีชั่ว ควรไม่ควรประการใด เช่นการถือเอาสิ่งของที่เจ้าของเขาไม่ได้ให้ด้วยอาการแห่งขโมย เป็นต้น

คนปกติจะอ้างว่า ตนไม่รู้ว่าการกระทำเช่นนั้นเป็นความผิด เป็นสิ่งไม่ดี ดังนี้ ย่อมฟังไม่ขึ้น เพราะ “เรื่องเช่นนี้วิญญูชนควรรู้”

…………..

ดูก่อนภราดา!

: รู้อะไรก็ไม่วิเศษ

: เท่ากับรู้แล้วทำกิเลสให้สิ้นไปได้จริง

25-1-60