อัศจรรย์ (บาลีวันละคำ 2,212)

อัศจรรย์

ไม่ใช่สิ่งที่เกิดขึ้นโดยบังเอิญ

อ่านว่า อัด-สะ-จัน

“อัศจรรย์” บาลีเป็น “อจฺฉริย” อ่านว่า อัด-ฉะ-ริ-ยะ รากศัพท์มาจาก –

(1) อา (คำอุปสรรค = ทั่วไป, ยิ่ง) + จรฺ (ธาตุ = ประพฤติ) + กฺวิ ปัจจัย, ลบ กฺวิ, รัสสะ อา เป็น อะ (อา > อ), แปลง จรฺ เป็น จฺฉริย

: อา + จรฺ = อาจรฺ + กฺวิ = อาจรกฺวิ > อาจร > อจร > อจฺฉริย แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งอันบุคคลพึงประพฤติให้ยิ่ง”

(2) อจฺฉร (นิ้วมือ) + อิย ปัจจัย

: อจฺฉร + อิย = อจฺฉริย แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่ควรดีดนิ้วให้”

“อจฺฉริย” (นปุงสกลิงค์) หมายถึง อัศจรรย์, แปลก, ประหลาด, น่าพิศวง (wonderful, surprising, strange, marvelous)

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แสดงความเห็นว่า “อจฺฉริย” ตามตัวหนังสือมีความหมายว่า that which happens without a moment’s notice, at the snap of a finger (สิ่งซึ่งเกิดขึ้นโดยไม่บอกกล่าวล่วงหน้าสักนิดเลย, ชั่วดีดนิ้วมือ)

บาลี “อจฺฉริย” สันสกฤตเป็น “อาศฺจรฺย”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –

(สะกดตามต้นฉบับ)

“อาศฺจรฺยฺย, อาศฺจรฺย : (คำคุณศัพท์) อัศจรรย์, ปลาด; astonishing, wonderful; – (คำนาม) ความอัศจรรย์, ความปลาด; astonishment, surprise.”

“อจฺฉริย” ในภาษาไทย ใช้อิงสันสกฤตเป็น “อัศจรรย์”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“อัศจรรย์ : (คำวิเศษณ์) แปลก, ประหลาด. (คำนาม) ปรากฏการณ์อันเนื่องแต่บุญญาภินิหารของพระโพธิสัตว์และพระพุทธเจ้า เช่นเมื่อพระพุทธเจ้าประสูติ ตรัสรู้แสดงปฐมเทศนา ปลงอายุสังขาร และปรินิพพาน จะมีความหวั่นไหวปั่นป่วนของโลกธาตุบังเกิดขึ้น. (ส. อาศฺจรฺย; ป. อจฺฉริย).”

นอกจากใช้อิงสันสกฤตเป็น “อัศจรรย์” แล้ว ภาษาไทยใช้คงรูปตามบาลีเป็น “อัจฉริยะ” ก็มี

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“อัจฉริย-, อัจฉริยะ : (คำวิเศษณ์) วิเศษน่าอัศจรรย์, มีความรู้ความสามารถเกินกว่าระดับปรกติมาก. (ป.; ส. อาศฺจรฺย).”

ข้อสังเกต :

“อัจฉริยะ” กับ “อัศจรรย์” แม้จะมีรากศัพท์เดียวกัน แต่ในภาษาไทยมักใช้ในความหมายที่ต่างกัน

“อัจฉริยะ” ในภาษาไทยเล็งไปที่ “ความรู้ความสามารถเกินกว่าระดับปรกติมาก” เช่น เด็กอายุ 4 ขวบสามารถเล่นเปียโนได้เท่ากับนักดนตรีที่ชำนาญ ก็เรียกกันว่า “เด็กอัจฉริยะ” เป็นต้น

ส่วน “อัศจรรย์” ในภาษาไทยเล็งไปที่ “ปรากฏการณ์หรือสิ่งที่เกิดขึ้นอย่างแปลกประหลาด น่าพิศวง หรือผิดปกติวิสัยของธรรมชาติ หรือเหนือความคาดหมาย หรือยากที่จะเกิดขึ้นแต่ก็เกิดขึ้นได้”

ดูเพิ่มเติม:

“มหัศจรรย์” บาลีวันละคำ (267) 31-1-56

“อัจฉริยะ” บาลีวันละคำ (1,688) 17-1-60

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ความสำเร็จที่เกิดจากความเพียรพยายามของมนุษย์

: เป็นสิ่งอัศจรรย์ที่สุดยิ่งกว่าอัศจรรย์ใดๆ

#บาลีวันละคำ (2,212)

3-7-61

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย