โสธร (บาลีวันละคำ 3,272)
โสธร
หลวงพ่อพุทธโสธร – “โสธร” แปลว่าอะไร
“โสธร” ในภาษาไทยอ่านว่า โส-ทอน ถ้าเป็นคำบาลี อ่านว่า โส-ทะ-ระ ได้ตรวจดูในคัมภีร์ ไม่พบคำว่า “โสธร” ที่ใช้เดี่ยวๆ แต่ที่เป็นชื่อคนพบมากคือ “ยโสธร” ถ้าเป็นชื่อสตรีก็เป็น “ยโสธรา” ที่มาจากคำว่า ยส (ยศ) + ธร (ผู้ทรงไว้) ที่เป็น “โสธร” หรือ “โสธรา” ไม่พบเลย
ถ้าเช่นนั้น “โสธร” โดยเฉพาะที่เป็นชื่อพระพุทธปฏิมา “หลวงพ่อพุทธโสธร” ที่ประดิษฐานอยู่ที่วัดโสธรวราราม จังหวัดฉะเชิงเทรา “โสธร” คำนี้จะแปลว่าอะไร
ขยายความ :
ผู้เขียนบาลีวันละคำได้อ่านเว็บไซต์แห่งหนึ่ง (ดูที่มาด้านล่าง) กล่าวถึงประวัติหลวงพ่อพุทธโสธร ข้อมูลที่เว็บไซต์บอกว่า “เผยแพร่: 28 มิ.ย. 2560 09:55 โดย: โรม บุนนาค” มีข้อความตอนหนึ่งว่าดังนี้ –
…………..
วัดโสธรวรารามวรวิหาร สร้างมาในสมัยปลายกรุงศรีอยุธยาโดยชาวมอญ จึงมีรูปหงส์อันเป็นสัญลักษณ์ของมอญติดอยู่ปลายเสาสูง จึงเรียกกันว่า “วัดหงส์” ต่อมาหงส์ยอดเสาได้หักลงมา ชาวบ้านจึงเอาผ้าขึ้นไปผูกไว้แทน นานไปคนก็เรียกชื่อวัดใหม่เป็น “วัดเสาธง” หลายปีเสาที่ผุกร่อนก็หักลงมาอีก ชื่อวัดจึงเปลี่ยนอีกครั้งเป็น “วัดเสาธงทอน” หมายถึงหักเป็นสองท่อน จนเมื่อหลวงพ่อโสธรลอยน้ำมาอยู่ที่วัด จึงได้ปรึกษากันถึงชื่อวัดอีกครั้ง เห็นว่าเปลี่ยนมาหลายครั้งแล้วควรจะมีชื่อแน่นอนเสียที จึงให้ชื่อว่า “วัดโสทร” เช่นเดียวกับเรียกหลวงพ่อที่ลอยน้ำมาว่า “หลวงพ่อโสทร” หมายถึงร่วมอุทรกับสามองค์ที่ลอยน้ำมาด้วยกัน ต่อมาก็มีผู้เปลี่ยนชื่อให้อีกครั้ง เป็น “โสธร” หมายถึง “บริสุทธิ์” หรือ “ศักดิ์สิทธิ์”
ที่มา: https://mgronline.com/onlinesection/detail/9600000065702
อ่านเมื่อ 28 พฤษภาคม 2564 เวลา 20:30 น.
…………..
คำที่ปรากฏในหลักฐานนี้ซึ่งถือได้ว่าเป็นต้นเค้าที่มาของคำว่า “โสธร” คือ –
(1) เริ่มจากชื่อ “วัดหงส์”
(2) จากวัดหงส์กลายเป็น “วัดเสาธง”
(3) จากวัดเสาธงกลายเป็น “วัดเสาธงทอน”
(4) จากวัดเสาธงทอนกลายเป็น “วัดโสทร”
(5) แล้วเอาคำว่า “โสทร” มาขนานนามพระพุทธปฏิมาว่า “หลวงพ่อโสทร” หมายถึงร่วมอุทร คือเป็นพี่น้องกันสามองค์ที่ลอยน้ำมาด้วยกัน
(6) จากหลวงพ่อโสทร (-ทร ท ทหาร) กลายเป็น “หลวงพ่อโสธร” (-ธร ธ ธง)
(7) และข้อความที่เป็นหลักฐานบอกว่า คำว่า “โสธร” หมายถึง “บริสุทธิ์” หรือ “ศักดิ์สิทธิ์”
…………..
“โสทร” (-ทร ท ทหาร) บาลีอ่านว่า โส-ทะ-ระ ประกอบขึ้นจากคำว่า สมาน + อุทร
“สมาน” (สะ-มา-นะ) แปลว่า เสมอกัน, เท่ากัน, เหมือนกัน ลดรูปเหลือเพียง “ส”
“อุทร” แปลว่า ท้อง แปลง อุ เป็น โอ = โอทร : ส + โอทร = โสทร แปลตามศัพท์ว่า “ท้องเสมอกัน” หมายถึงเกิดในท้องเดียวกัน คือมีพ่อและแม่คนเดียวกัน
ส่วน “โสธร” (-ธร ธ ธง) เมื่อไม่มีรูปคำเช่นนี้ในคัมภีร์ ก็ต้องสันนิษฐาน ถ้าจะให้เป็นคำบาลีก็ต้องมาจาก สุ (คำอุปสรรค = ดี, งาม, ง่าย) + ธรฺ (ธาตุ = ทรงไว้) + อ (อะ) ปัจจัย, แผลง อุ ที่ สุ เป็น โอ (สุ > โส)
: สุ + ธรฺ = สุธรฺ + อ = สุธร > โสธร แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ทรง (สิ่งใดสิ่งหนึ่ง) ไว้ด้วยดี”
ที่ต้องวงเล็บคำว่า “สิ่งใดสิ่งหนึ่ง” ก็เพราะไม่อาจระบุได้ว่าคือสิ่งใด ชี้ได้แต่เพียงว่า คำที่ขึ้นต้นด้วย “สุ-” ในภาษาบาลีและมีความหมายในทางดี, งาม, ง่าย มีคำว่าอะไรบ้าง ก็ให้หมายถึงทรงไว้ซึ่งสิ่งที่ดี ที่งาม ที่ง่าย เหล่านั้นแหละ
ถ้าเป็นดังว่ามานี้ ก็คงจะมีคำบาลีสักคำหนึ่งหรืออาจจะหลายคำที่ขึ้นต้นด้วย “สุ-” และมีความว่า “บริสุทธิ์” หรือ “ศักดิ์สิทธิ์” ตามที่ประวัติหลวงพ่อพุทธโสธรอ้างไว้ดังที่นำมาแสดงข้างต้น แต่จะเป็นคำว่าอะไร ใครที่สนุกกับภาษาบาลีลองค้นหาดูกันเถิด
แถม :
ผู้เขียนบาลีวันละคำไปไหว้หลวงพ่อพุทธโสธรที่วัดโสธรวราราม จังหวัดฉะเชิงเทรา ครั้งล่าสุดประมาณปี 2560 เห็นผู้คนที่หลั่งไหลไปสักการะแล้วรู้สึกอัศจรรย์ในบารมีของหลวงพ่อ ในวิหารที่ประดิษฐานนั้นผู้คนเบียดเสียดกันแม้ที่จะยืนก็แทบจะไม่มี
ถ้าผู้คนหลั่งไหลกันไปศึกษาพระไตรปิฎก ฟังเทศน์ ปฏิบัติธรรมตามวัดต่างๆ แบบเดียวกันนั้นบ้าง พระพุทธศาสนาในบ้านเมืองเราก็จะบริสุทธิ์บริบูรณ์ยิ่งนักแล
…………..
ดูก่อนภราดา!
: พระพุทธเจ้าทรงพาผู้คนหลีกพ้นออกมาจากการพึ่งพาเทพเจ้า
: แต่ผู้คนในปัจจุบันนั้นเล่าพาพระพุทธเจ้ากลับเข้าไปพึ่งพาเทพเจ้ากันอีก
#บาลีวันละคำ (3,272)
28-5-64