ร้อยที่สองทั้งกึ่ง (บาลีวันละคำ 4,774)

ร้อยที่สองทั้งกึ่ง

สำนวนบาลีที่นึกไม่ถึง-บาลีมีสำนวนแบบนี้ด้วยหรือ

คำว่า “ร้อยที่สองทั้งกึ่ง” ในสำนวนบาลีหมายความว่าอย่างไร?

“ร้อยที่สอง” หมายถึง มีอะไรอยู่จำนวนหนึ่ง เป็นจำนวนร้อย = 100 

และจำนวนร้อยที่ว่านี้มีอยู่ 2 จำนวน คือ –

“ร้อยที่หนึ่ง” = 100 

“ร้อยที่สอง” = 100 

100 ทั้ง 2 จำนวนรวมกัน = 200

นี่คือจำนวนปกติ

แต่มีจำนวนที่ไม่ปกติ

“ร้อยที่หนึ่ง” พูดเท่านี้ แปลว่ามีจำนวนเต็มร้อย = 100 

แต่ “ร้อยที่สอง” พูดว่า “ร้อยที่สองทั้งกึ่ง” ไม่เหมือน “ร้อยที่หนึ่ง”

“ร้อยที่สองทั้งกึ่ง” ไม่ได้แปลว่า 100 + กึ่งของ 100 คือ 50 จึงเท่ากับ 100 + 50 = 200

ไม่ใช่อย่างนี้ 

แต่หมายความว่า มีจำนวน 100 เต็มอยู่จำนวนหนึ่งแล้ว = “ร้อยที่หนึ่ง”

แล้วก็มีจำนวน 100 อยู่อีกจำนวนหนึ่งซึ่งเป็น “ร้อยที่สอง” 

เอา 100 ทั้ง 2 จำนวนนี้มารวมกัน

แต่ “ร้อยที่สอง” ไม่ใช่จำนวน 100 ปกติ หากแต่เป็น “ร้อยที่สองทั้งกึ่ง” หมายความว่า จะเป็นจำนวนเต็ม 100 ได้ ต้องมีอีกกึ่งหนึ่งของ 100 คือ 50 มารวมด้วยจึงจะเป็นจำนวน 100 เต็ม นั่นคือ ขาด 100 ไปกึ่งหนึ่งนั้นเอง

100 ขาดไปกึ่งหนึ่ง จำนวนที่มีอยู่จริง จึงคือ 50

“ร้อยที่หนึ่ง” มีอยู่เต็ม = 100 

“ร้อยที่สอง” มีอยู่ครึ่งหนึ่ง = 50 

นั่นคือ ถ้ามีกึ่งหนึ่งของ 100 คือ 50 มารวม จึงจะเป็นจำนวน 100 เต็ม

100 ที่หนึ่ง = 100 

100 ที่สอง = 50 (ถ้ามี “ทั้งกึ่ง” จึงจะเต็ม 100)

“ร้อยที่หนึ่ง” = 100 

“(ร้อยที่สอง) ทั้งกึ่ง” = 50 

“ร้อยที่สองทั้งกึ่ง” = 150

พูดใหม่อาจเข้าใจง่ายขึ้น –

มีเงินอยู่ 200

100 แรกมีเต็ม 100

100 ที่สองมีไม่เต็ม ถ้าได้อีกกึ่งของ 100 ก็จะเต็ม 100

= มีเงินอยู่ 150 

“ร้อยที่สองทั้งกึ่ง” = 150

นี่คือ สำนวนบาลีที่คนไม่ได้เรียนบาลีจะนึกไม่ถึง

แถมคำบาลี :

“ที่สองทั้งกึ่ง” คำบาลีว่า “ทิยฑฺฒ” (ทิ-ยัด-ทะ) ถือเอาความว่า 1 กับครึ่ง

“ที่สามทั้งกึ่ง” คำบาลีว่า “อฑฺฒติย” (อัด-ทะ-ติ-ยะ) และ “อฑฺฒเตยฺย” (อัด-ทะ-เตย-ยะ) ถือเอาความว่า 2 กับครึ่ง

“ที่สี่ทั้งกึ่ง” คำบาลีว่า “อฑฺฒุฑฺฒ” (อัด-ทุด-ทะ) ถือเอาความว่า 3 กับครึ่ง

“ที่ห้าทั้งกึ่ง” คำบาลีว่า “อฑฺฒปญฺจม” (อัด-ทะ-ปัน-จะ-มะ) ถือเอาความว่า 4 กับครึ่ง

อนึ่ง คำว่า “ที่สองทั้งกึ่ง” นั้น ละจำนวนที่ต้องการไว้ จำนวนที่ต้องการอาจเป็น –

“ร้อยที่สองทั้งกึ่ง” = 150

“พันที่สองทั้งกึ่ง” = 1500

“หมื่นที่สองทั้งกึ่ง” = 15000

“แสนที่สองทั้งกึ่ง” = 150000

ฯลฯ

และ “-ที่สอง-” อาจเปลี่ยนเป็นจำนวนที่ต้องการได้ คือ “-ที่สาม-” “-ที่สี่-” “-ที่ห้า-” เป็นต้น

การเปลี่ยนจำนวนอื่น ๆ ก็ใช้หลักการเดียวกันนี้

ถ้ายังงงอยู่ โปรดย้อนกลับไปอ่านอีกเที่ยวหนึ่ง

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ความรู้ทุกอย่างไม่ไร้ค่า

: ถึงเวลา-ต้องใช้เข้าสักวัน

#บาลีวันละคำ (4,774)

8-7-68

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….