อัสดงคต (บาลีวันละคำ 191)
อัสดงคต
(คำไทยใช้ตามรูปบาลีสันสกฤต)
อ่านว่า อัด-สะ-ดง-คด
มาจาก “อสฺต” หรือ “อสฺตสฺ” ในสันสกฤต แปลว่า แดดตก, การตกหรือลับไปของดวงอาทิตย์ (sunset)
อสฺต + คต ตามหลักสันสกฤตต้องเป็น อสฺตมฺคต (อัส-ตำ-คะ-ตะ) = “ถึงซึ่งการตกไป” ถอดเป็นเสียงไทยคือ อัด-สะ-ดำ-คด
“อสฺต” บาลีเป็น “อตฺถ” (อัด-ถะ) ความหมายดั้งเดิมคือ “บ้าน”
อตถ + คต ตามหลักบาลีต้องเป็น “อตฺถงฺคต” อ่านว่า อัด-ถัง-คะ-ตะ แปลตามศัพท์ว่า “ไปบ้าน” = (ดวงอาทิตย์) กลับบ้าน
ถ้าทำ “อสฺต” ให้เป็น “อสฺตํ” (อัส-ตัง) แบบบาลีเมื่อบวกกับ “คต” ก็จะเป็น “อสฺตงฺคต” เสียงไทยว่า อัด-สะ-ดัง-คด
“อัง” ไทยแปลงเสียงเป็น “อง” เช่น ธุตงฺค (ทุ-ตัง-คะ) = ธุดงค์, องฺค (อัง-คะ) = องค์
ดังนั้น อสฺตงฺคต = อัด-สะ-ดัง-คด = อัสดงคต
คำนี้ ถอดเสียงตามสันสกฤต ต้องเป็น อัด-สะ-ดำ-คด
ถอดเสียงตามบาลีก็จะเป็น อัด-ถัง-คด
บาลีกับสันสกฤตผสมกันเป็นไทยว่า อัสดงคต = “ดวงอาทิตย์กลับบ้าน” = อาทิตย์ตก
ข้อเท็จจริง : ดวงอาทิตย์ไม่ได้ตกไปไหน แต่ตามนุษย์เห็นว่าอาทิตย์ตก
เพราะฉะนั้น : สิ่งที่เราเห็น อาจไม่ได้เป็นอย่างที่เราคิด
บาลีวันละคำ (191)
15-11-55
อตฺถ ป. (พจนานุกรมศัพท์บาลี)
ประโยชน์,เนื้อความ,ผล,สมบัติ,จุดหมาย,ความเจริญ; ความเสื่อม, ความพินาศ.
อตฺถ (บาลี-อังกฤษ)
อตฺถ = บ้าน ความหมายเดิมในฐานะเป็นที่พักและอาศัย มาจากคำเต็ม “ไปบ้าน” คือการตกดินของตะวัน, การหายไป, การสิ้นไป, การลับไป, การทำลาย, การสูญไป, ความดับ
อตฺถงฺคจฺฉติ = ถึงซึ่งความดับ, ไม่ปรากฏ, หายลับไป, สูญสิ้นไป
อตฺถงฺคต = กลับบ้าน, ไปพักผ่อน, จากไป, สูญหายไป, เกี่ยวกับดวงอาทิตย์ = ตก
อตฺถงฺคม = ความสูญ, การถูกทำลาย ตรงข้ามกับ สมุทย
อุทยตฺถคามี (ปัญญา) นำไปสู่ความเกิดและความดับ
อสฺต น. แดดตก, มรณะ, ภูเขาทิศตะวันตก ซึ่งเชื่อกันว่าแดดตกลับแสงปางนั้น
sunset, death; the western mountain
อสฺตสฺ การตกหรือลับไปของดวงอาทิตย์
setting or disappearance of the sun
(สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน)
อัสดงคต
ว. ทางทิศตะวันตก เช่น อัสดงคตประเทศ. (ส. อสฺตมฺ + คต).