วิมุต – วิมุตติ (บาลีวันละคำ 4,272)

วิมุต – วิมุตติ

ต่างกันอย่างไร

“วิมุต” ภาษาไทยอ่านว่า วิ-มุด

“วิมุตติ” ภาษาไทยอ่านว่า วิ-มุด ก็ได้ อ่านว่า วิ-มุด-ติ ก็ได้ (ตามพจนานุกรมฯ)

(๑) “วิมุต” 

บาลีเป็น “วิมุตฺต” (ต 2 ตัว มีจุดใต้ ตฺ ตัวหน้า) อ่านว่า วิ-มุด-ตะ รากศัพท์มาจาก วิ (คำอุปสรรค = วิเศษ, พิเศษ, แจ้ง, ต่าง) + มุจฺ (ธาตุ = หลุด, พ้น) + ต ปัจจัย, ลบ จฺ ที่สุดธาตุ (มุจฺ > มุ), ซ้อน ตฺ ระหว่างธาตุกับปัจจัย (หรือนัยหนึ่งว่า แปลง จฺ ที่สุดธาตุกับ ต เป็น ตฺต)

: วิ + มุจฺ = วิมุจฺ > วิมุ + ตฺ + ต = วิมุตฺต 

: วิ + มุจฺ = วิมุจฺ + ต = วิมุจฺต > วิมุตฺต

“วิมุตฺต” (วิ-มุด-ตะ) เป็นคำกริยาอดีตกาลหรือใช้เป็นคุณศัพท์ แปลตามศัพท์ว่า “หลุดพ้นแล้ว” 

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “วิมุตฺต” ว่า freed, released, intellectually emancipated (ปล่อยเป็นอิสระ, หลุดพ้น, หลุดพ้นด้วยปัญญา)

บาลี “วิมุตฺต” สันสกฤตเป็น “วิมุกฺต”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน ไม่ได้เก็บคำว่า “วิมุกฺต” แต่มีคำว่า “มุกฺต” ซึ่งเทียบกันได้ บอกไว้ดังนี้ –

“มุกฺต : (คำวิเศษณ์) อันหลุดพ้นแล้ว; liberated.”

บาลี “วิมุตฺต” ในภาษาไทยตัดตัวสะกดออก ใช้เป็น “วิมุต” อ่านว่า วิ-มุด พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“วิมุต : (คำกริยา) พ้น, หลุดพ้น. (ป. วิมุตฺต; ส. วิมุกฺต).”

(๒) “วิมุตติ” 

เขียนแบบบาลีเป็น “วิมุตฺติ” (มีจุดใต้ ตฺ ตัวหน้า) อ่านว่า วิ-มุด-ติ รากศัพท์มาจาก วิ (คำอุปสรรค = วิเศษ, พิเศษ, แจ้ง, ต่าง) + มุจฺ (ธาตุ = หลุด, พ้น) + ติ ปัจจัย, ลบ จฺ ที่สุดธาตุ (มุจฺ > มุ), ซ้อน ตฺ ระหว่างธาตุกับปัจจัย

: วิ + มุจฺ = วิมุจฺ > วิมุ + ตฺ + ติ = วิมุตฺติ แปลตามศัพท์ว่า “สภาวะที่หลุดพ้นจากสังขารทั้งปวง” 

หนังสือ ศัพท์วิเคราะห์ ของ พระมหาโพธิวงศาจารย์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ.๙, ราชบัณฑิต) แปล “วิมุตฺติ” ว่า วิมุตติ, พระนิพพาน

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “วิมุตฺติ” ว่า release, deliverance, emancipation (ความหลุดพ้น, ความปลดเปลื้อง, ความปลดปล่อย)

บาลี “วิมุตฺติ” สันสกฤตเป็น “วิมุกฺติ”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน ไม่ได้เก็บคำว่า “วิมุกฺติ” แต่มีคำว่า “มุกฺติ” ซึ่งเทียบกันได้ บอกไว้ดังนี้ –

“มุกฺติ : (คำนาม) ปรมคติ, การหลุดพ้นของอาดมันจากร่างและพ้นจากเวียนว่ายตายเกิดอีกต่อไป; final beatitude, the delivery of the soul from the body and exemption from further transmigration.”

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“วิมุตติ : (คำนาม) ความหลุดพ้น; ชื่อหนึ่งของพระนิพพาน. (ป.; ส. วิมุกฺติ).”

…………..

สรุป : 

“วิมุต” (ต เต่า ตัวเดียว) ภาษาไทยอ่านว่า วิ-มุด เป็นคำกริยา แปลว่า หลุดพ้น

“วิมุตติ” (ต เต่า 2 ตัว) ภาษาไทยอ่านว่า วิ-มุด ก็ได้ วิ-มุด-ติ ก็ได้ (ตามพจนานุกรมฯ) เป็นคำนาม แปลว่า ความหลุดพ้น และชื่อหนึ่งของพระนิพพาน

…………..

ดูก่อนภราดา!

พระพุทธศาสนา:-

: ไม่ได้เชิดชูคนที่เห็นตาม

: ไม่ได้แช่งชักคนที่เห็นต่าง

: แต่ชื่นชมคนที่เห็นตรง

#บาลีวันละคำ (4,272)

22-2-67

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….