สัญชาติ (บาลีวันละคำ 4,725)

สัญชาติ

หญ้าปากคอกอีกคำหนึ่ง

อ่านว่า สัน-ชาด

“สัญชาติ” เขียนแบบบาลีเป็น “สญฺชาติ” อ่านว่า สัน-ชา-ติ แยกศัพท์ตามที่ตาเห็นเป็น สัญ + ชาติ

(๑) “สัญ” 

รูปคำเดิมในบาลีเป็น “สํ” อ่านว่า สัง เป็นคำอุปสรรค ตำราบาลีไวยากรณ์ไทยแปลว่า “พร้อม, กับ, ดี” หมายถึง พร้อมกัน, ร่วมกัน (together)

(๒) “ชาติ”

บาลีอ่านว่า ชา-ติ รากศัพท์มาจาก ชนฺ (ธาตุ = เกิด) + ติ ปัจจัย

กระบวนการทางไวยากรณ์ :

แบบที่ 1 แปลง ชนฺ เป็น ชา : ชน > ชา + ติ = ชาติ

แบบที่ 2 แปลง “น” ที่ (ช-)นฺ เป็น อา : (ช)น > อา (> ช + อา) = ชา + ติ = ชาติ

“ชาติ” (อิตถีลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “การเกิด” ในภาษาบาลีใช้ในความหมายดังต่อไปนี้ –

(1) การเกิด, การเกิดใหม่, กำเนิด (birth, rebirth, possibility of rebirth)

(2) ชาติกำเนิด, เชื้อชาติ, ชั้น, วงศ์วาน (descent, race, rank, genealogy)

(3) จำพวก, ชนิด (a sort of, kind of)

(4) ตามธรรมชาติ (ตรงข้ามกับของที่ตกแต่งขึ้น); แท้จริง, บริสุทธิ์, วิเศษ (ตรงกันขามกับปนเจือ เลว) (by birth or nature, natural [opp. artificial]; genuine, pure, excellent [opp. adulterated, inferior])

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายของคำว่า “ชาติ” ไว้ดังนี้ –

(1) การเกิด, กำเนิด, มักใช้ว่า ชาติเกิด หรือ ชาติกำเนิด เช่น ถ้าทำไม่ดีก็เสียชาติเกิด,

(2) ความมีชีวิตอยู่ตั้งแต่เกิดจนตาย เช่น สบายทั้งชาติ.

(3) เหล่ากอ, เทือกเถา, เผ่าพันธุ์, เช่น ชาตินักรบ ชาติไพร่.

(4) ประเทศ เช่น รู้คุณชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์.

(5) ประชาชนที่เป็นพลเมืองของประเทศ; ประชาชาติ ก็ว่า.

(6) กลุ่มชนที่มีความรู้สึกในเรื่องเชื้อชาติ ศาสนา ภาษา ประวัติศาสตร์ ความเป็นมา ขนบธรรมเนียมประเพณี และวัฒนธรรมอย่างเดียวกัน หรืออยู่ในปกครองรัฐบาลเดียวกัน.

(7) ชนิด, จำพวก, ชั้น, หมู่.

(8 ) คำเพิ่มข้างหลังของคำเดิม เมื่อเพิ่มแล้วความหมายคงเดิม เช่น รสชาติ หรือหมายถึงพวกหรือหมู่ เช่น คชาชาติ มนุษยชาติ.

ในที่นี้ “ชาติ” ใช้ในความหมายตามข้อ (1) 

สํ + ชาติ แปลงนิคหิตที่ สํ เป็น ญฺ (สํ > สญฺ)

: สํ + ชาติ = สํชาติ > สญฺชาติ (สัน-ชา-ติ) แปลตามศัพท์ว่า “เกิดพร้อมกัน” “เกิดร่วมกัน”

“สญฺชาติ” ใช้ในภาษาไทยเป็น “สัญชาติ” อ่านว่า สัน-ชาด

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า – 

“สัญชาติ : (คำนาม) ความเกิด, การเป็นขึ้น, ความอยู่ในบังคับ คืออยู่ในความปกครองของประเทศชาติเดียวกัน เช่น ฝรั่งถือสัญชาติไทย, โดยปริยายหมายความว่า สันดาน เช่น สัญชาติพาล สัญชาติคางคก ยางหัวไม่ตกก็ไม่รู้สึก. (ป. สญฺชาติ ว่า ความเกิด, การเป็นขึ้น); (คำที่ใช้ในกฎหมาย) สถานะตามกฎหมายของบุคคลที่แสดงว่าเป็นพลเมืองหรือคนในบังคับของประเทศใดประเทศหนึ่ง. (อ. nationality).”

ขยายความ :

“สัญชาติ” เป็นคำที่บัญญัติจากคำอังกฤษว่า nationality 

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล nationality เป็นบาลี ดังนี้: 

(1) jātivisesa ชาติวิเสส (ชา-ติ-วิ-เส-สะ) = ความแปลกกันโดยการเกิด, การมีชาติที่แตกต่างกัน

(2) desīyatā เทสิยตา (เท-สิ-ยะ-ตา) = ความเป็นคนในสังกัดของประเทศ

แถม :

“สัญชาติ” –ชาติ มีสระ อิ ด้วย คือ -ชา-ติ 

แต่ “สัญชาตญาณ” –ชาต– ไม่มีสระ อิ คือ -ชา-ต ไม่ใช่ -ชา-ติ–

“สัญชาตญาณ” ถูก

“สัญชาติญาณ” ผิด

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ถือสัญชาติไทย 

ไม่ควรด่าประเทศไทย

: นับถือพุทธ

ไม่ควรด่าพระ

#บาลีวันละคำ (4,725)

20-5-68 

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….