ญาติปริวัฏ (บาลีวันละคำ 4,857)

ญาติปริวัฏ

เครือญาติ

อ่านว่า ยา-ติ-ปะ-ริ-วัด ก็ได้

อ่านว่า ยาด-ติ-ปะ-ริ-วัด ก็ได้

ประกอบด้วยคำว่า ญาติ + ปริวัฏ 

(๑) “ญาติ” 

บาลีอ่านว่า ยา-ติ รากศัพท์มาจาก ญา (ธาตุ = รู้) + ติ ปัจจัย

: ญา + ติ = ญาติ แปลตามศัพท์ว่า “ผู้อันเขารู้กันว่าเป็นใคร”

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “ญาติ” ว่า a relation, relative (ญาติ, พี่น้อง)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ญาติ, ญาติ– : (คำนาม) คนในวงศ์วานที่ยังนับรู้กันได้ทางเชื้อสายฝ่ายพ่อหรือฝ่ายแม่. (ป.).”

ท่านว่า “ญาติ” มี 2 ประเภท คือ –

1 คนที่เกี่ยวข้องกันทางสายเลือด คือ “ญาติสาโลหิต”

2 คนที่รู้จักกัน ซึ่งอาจใช้คำเรียกว่า “ญาติมิตร” 

(๒) “ปริวัฏ” 

เขียนแบบบาลีเป็น “ปริวฏฺฏ” อ่านว่า ปะ-ริ-วัด-ตะ ประกอบขึ้นจาก ปริ + วฏฺฏ

(ก) “ปริ” อ่านว่า ปะ-ริ เป็นคำอุปสรรค (คำสำหรับใช้เติมข้างหน้าคำนามหรือคำกริยาที่เป็นรูปคำบาลีหรือสันสกฤตให้มีความหมายแผกเพี้ยนไปจากเดิม หรือมีความหมายตรงข้ามกับความหมายเดิมเป็นต้น และถือเป็นคำเดียวกับคำนามหรือคำกริยานั้น เพราะตามปรกติจะไม่ใช้ตามลำพัง) มีความหมายว่า รอบ, เวียนรอบ; ทั่วไป, เต็มไปหมด, รวมหมด (around, round about; all round, completely, altogether) 

(ข) “วฏฺฏ” อ่านว่า วัด-ตะ รากศัพท์มาจาก วฏฺฏ (ธาตุ = หมุน, วน) + อ (อะ) ปัจจัย

: วฏฺฏ + อ = วฏฺฏ (นปุงสกลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่กลม” “สิ่งที่หมุนเวียน” 

“วฏฺฏ” ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้ –

(1) รอบ, กลม, วงกลม (round, circular; circle)

(2) หมุนไป, วงรอบของความเป็นอยู่, วัฏสงสาร, วิวัฒน์ (rolling on, the round of existences, cycle of transmigrations, evolution)

บาลี “วฏฺฏ” ภาษาไทยใช้เป็น “วัฏฏะ” และตัดตัวสะกดออกตัวหนึ่ง ใช้เป็น “วัฏ-” (กรณีมีคำอื่นมาสมาสข้างท้าย)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“วัฏ-, วัฏฏะ : (คำแบบ) (คำนาม) วงกลม; การหมุน, การเวียนไป, รอบแห่งการเวียนเกิดเวียนตาย.ว. กลม, เป็นวง. (ป.; ส. วฺฤตฺต).”

ปริ + วฏฺฏ = ปริวฏฺฏ แปลว่า “วนเป็นวงรอบ” หมายถึง รอบ, การเวียน, วงกลม, ลำดับ (round, circle, succession)

ญาติ + ปริวฏฺฏ = ญาติปริวฏฺฏ (ยา-ติ-ปะ-ริ-วัด-ตะ) แปลว่า “วงรอบแห่งญาติ” หมายถึง วงศ์ญาติ, เครือญาติ (the circle of relations)

“ญาติปริวฏฺฏ” ใช้ในภาษาไทยเป็น “ญาติปริวัฏ” 

คำว่า “ญาติปริวัฏ” ยังไม่ได้เก็บไว้ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554

ขยายความ :

คำว่า “ญาติปริวฏฺฏ > ญาติปริวัฏ” นักเรียนบาลีแปลกันมาว่า “เครือญาติ”

คำว่า “เครือ” พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

…………..

เครือ ๑ : (คำนาม)

(๑) เถาไม้, เรียกพรรณไม้ที่เป็นเถา ว่า เครือ เช่น มะกล่ำเครือ มะแว้งเครือ ขมิ้นเครือ

(๒) เชื้อสาย, วงศ์วาน, เช่น เครือญาติ

(๓) เรียกงวงที่มีหวีกล้วยติดอยู่ ว่า เครือกล้วย

(๔) เรียกงาช้างที่ยาวมาก แต่วงรอบเล็ก ว่า งาเครือ.

…………..

แถม :

คำว่า “ญาติปริวฏฺฏ > ญาติปริวัฏ” มีปรากฏในพระไตรปิฎกหลายแห่งในการกล่าวถึงผู้มีศรัทธาในพระพุทธศาสนา เมื่อตัดสินใจบรรพชาอุปสมบท มุ่งปฏิบัติขัดเกลาตนเองเพื่อบรรลุมรรคผล หลุดพ้นจากสังสารวัฏคือการเวียนตายเวียนเกิด ก็จะสละสิ่งผูกพันสำคัญ 2 อย่าง คือ “โภคกฺขนฺธ” (กองโภคสมบัติ) และ “ญาติปริวฏฺฏ” (เครือญาติ) 

ขอยกมาเสนอแห่งหนึ่งเพื่อเจริญศรัทธาและปัญญา ดังนี้ –

…………..

โส  อปเรน  สมเยน  อปฺปํ  วา  โภคกฺขนฺธํ  ปหาย  มหนฺตํ  วา  โภคกฺขนฺธํ  ปหาย  

สมัยต่อมา เขาละกองโภคสมบัติน้อยใหญ่

อปฺปํ  วา  ญาติปริวฏฺฏํ  ปหาย  มหนฺตํ  วา  ญาติปริวฏฺฏํ  ปหาย  

ละเครือญาติน้อยใหญ่

เกสมสฺสุํ  โอหาเรตฺวา  กาสายานิ  วตฺถานิ  อจฺฉาเทตฺวา  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพเชยฺย  ฯ  

ปลงผมและหนวด นุ่งห่มผ้ากาสาวพัสตร์ ออกจากเรือนบวชเป็นบรรพชิตไม่มีบ้านเรือน

โส  เอวํ  ปพฺพชิโต  สมาโน  กาเยน  สํวุโต  วิหเรยฺย  วาจาย  สํวุโต  วิหเรยฺย  มนสา  สํวุโต  วิหเรยฺย  

เมื่อบวชแล้วเป็นผู้สำรวมกาย สำรวมวาจา สำรวมใจอยู่เป็นอันดี

ฆาสจฺฉาทนปรมตาย  สนฺตุฏฺโฐ  

มีเพียงอาหารและผ้าปกปิดกาย สันโดษอย่างยอดยิ่ง

อภิรโต  ปวิเวเก  ฯ 

ยินดียิ่งในความสงัด 

ที่มา: สามัญญผลสูตร ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค

พระไตรปิฎกเล่ม 9 ข้อ 101

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ทรัพย์หนึ่ง ญาติหนึ่ง ถ้าไม่ยอมตัด

: ชีวิตชาววัดก็ต้องยอมยุ่ง

#บาลีวันละคำ (4,857)

29-9-68 

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….