วาทกรรม [2] (บาลีวันละคำ 4,858)

26 พฤศจิกายน 2025 suriyan bunthae

วาทกรรม [2]

ลงมือทำ อย่าเอาแต่พูด

อ่านว่า วา-ทะ-กำ

ประกอบด้วยคำว่า วาท + กรรม

(๑) “วาท”

บาลีอ่านว่า วา-ทะ รากศัพท์มาจาก วทฺ (ธาตุ = พูด, กล่าว) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, ทีฆะ (ยืดเสียง) อะ ที่ ว-(ทฺ) เป็น อา (วท > วาท)

: วทฺ + ณ = วทณ > วท > วาท (ปุงลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “คำเป็นเครื่องพูด”

คำว่า “วาท” ที่ใช้ในภาษาบาลีมีความหมายกว้างกว่าที่เราเข้าใจกันในภาษาไทย กล่าวคือ :

(1) การพูด, คำพูด, การคุย (speaking, speech, talk)

(2) สิ่งที่พูดกัน, ชื่อเสียง, คุณสมบัติ, ลักษณะพิเศษ (what is said, reputation, attribute, characteristic)

(3) การสนทนา, การทะเลาะกัน, การโต้เถียง, ความขัดแย้ง, การคัดค้าน (discussion, disputation, argument, controversy, dispute)

(4) คำสอน, ทฤษฎี, ความเชื่อ, หลักความเชื่อ, ลัทธิ, นิกาย (doctrine, theory put forth, creed, belief, school, sect)

บาลี “วาท” สันสกฤตก็เป็น “วาท”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ดังนี้ –

(สะกดตามต้นฉบับ)

“วาท : (คำนาม) สิทธาวสาน, ประติพจน์, ผล; พจน์; ถ้อยคำของผู้อยากรู้ความจริง; ฟ้อง, ข้อหาหรือกล่าวโทษ; ศัพท์, เสียง; demonstrated conclusion, reply, result; discourse; the speech of one desirous to know the truth; a plaint, an accusation; sound.”

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“วาท, วาท– : (คำนาม) คำพูด, ถ้อยคำ; ลัทธิ, ความเห็น. (ป., ส.).”

ในภาษาไทย คำว่า “วาท” เรามักจะนึกถึงความหมายอย่างเดียว คือ “คำพูด” หรือ “การพูด” คือการเปล่งเสียงออกมาเป็นถ้อยคำ หรือกว้างออกไปถึงการเขียนก็มีบ้าง แต่มักเน้นที่การพูด หรือคำพูด

แต่ในภาษาบาลี คำว่า “วาท” มิได้หมายถึงเฉพาะคำพูดหรือการพูดอย่างเดียว แต่มีความหมายกว้างออกไปถึงการแสดงความคิดเห็น ตัวความคิดเห็นที่แสดงออกมา ความเชื่อและการปฏิบัติตามความเชื่อที่เรียกลัทธิหรือศาสนา ทัศนคติหรือความเข้าใจในเรื่องใดเรื่องหนึ่งหรือในปัญหาหรือข้อถกเถียงอันใดอันหนึ่ง โดยไม่ได้เน้นที่วาจาถ้อยคำที่เปล่งเสียงออกมาหรือกิริยาที่แสดงออก กล่าวคือจะทำด้วยประการใดๆ ก็ได้ที่ทำให้ใครๆ รู้และเข้าใจถึงความรู้สึกนึกคิดหรือความคิดเห็นของตน ทั้งหมดนี้รวมเรียกว่า “วาท” ได้ทั้งสิ้น

(๒) “กรรม”

บาลีเป็น “กมฺม” อ่านว่า กำ-มะ รากศัพท์มาจาก กรฺ (ธาตุ = กระทำ) + รมฺม (รำ-มะ) ปัจจัย, ลบ รฺ ที่ธาตุ : กรฺ > ก- และ ร ที่ปัจจัย : รมฺม > -มฺม

: กร > ก + รมฺม > มฺม : ก + มฺม = กมฺม (นปุงสกลิงค์)

“กมฺม” สันสกฤตเป็น “กรฺม” ไทยเขียนอิงสันสกฤตเป็น “กรรม” มีความหมายหลายอย่าง –

(1) การกระทำทั้งปวง เรียกว่า กรรม

(2) การถูกทำ, สิ่งที่ถูกทำ, ผลของการกระทำ ก็เรียกว่า กรรม

(3) การทำกิจการงาน, การประกอบอาชีพ ก็เรียกว่า กรรม

(4) พิธีกรรม, พิธีการต่างๆ ก็เรียกว่า กรรม

ความหมายที่เข้าใจกันทั่วไปก็คือ การกระทำ, สิ่งที่ทำ, การงาน (action, the doing, deed, work) นิยมพูดทับศัพท์ว่า “กรรม”

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

(1) กรรม ๑, กรรม– ๑ : (คำนาม) (๑) การ, การกระทำ, การงาน, กิจ, เช่น พลีกรรม ต่างกรรมต่างวาระ, เป็นการดีก็ได้ ชั่วก็ได้ เช่น กุศลกรรม อกุศลกรรม. (๒) การกระทำที่ส่งผลร้ายมายังปัจจุบัน หรือซึ่งจะส่งผลร้ายต่อไปในอนาคต เช่น บัดนี้กรรมตามทันแล้ว ระวังกรรมจะตามทันนะ. (๓) บาป, เคราะห์, เช่น คนมีกรรม กรรมของฉันแท้ ๆ. (๔) ความตาย ในคำว่า ถึงแก่กรรม.

(2) กรรม ๒, กรรม– ๒ : (คำที่ใช้ในไวยากรณ์) (คำนาม) ผู้ถูกกระทำ เช่น คนกินข้าว ข้าว เป็นกรรมของกริยา กิน.

วาท + กรรม = วาทกรรม แปลว่า “การทำคำพูด” หรือ “กรรมคือการพูด”

คำว่า “วาทกรรม” ยังไม่ได้เก็บไว้ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554

ขยายความ :

“วาทกรรม” แปลตามศัพท์ว่า “การทำคำพูด” มีความหมายว่า การถกเถียง, การตั้งหลักทฤษฎี, การตั้งหลักความคิดและโต้แย้งความคิดกันในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง

“วาทกรรม” เป็นศัพท์ที่บัญญัติขึ้นจากภาษาอังกฤษว่า discourse ตามแนวคิดของ มิแช็ล ฟูโก (Michel Foucault) นักคิดชาวฝรั่งเศส

พจนานุกรม สอ เสถบุตร แปล discourse เป็นไทยว่า สนทนา, บรรยาย, ปาฐกถา, พูด

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล discourse เป็นบาลี ดังนี้:

(1) desanā เทสนา (เท-สะ-นา) = การแสดง, การบอกกล่าว

(2) sutanta สุตนฺต (สุ-ตัน-ตะ) = “ที่สุดแห่งความรู้” > การแสดงความรู้ความเห็น

…………..

กระบวนการของ “วาทกรรม” สรุปได้ดังนี้ –

1 มีการแสดงความเห็นต่อเรื่องใดเรื่องหนึ่งเพื่อให้คนทั้งหลายเห็นว่าสิ่งนั้นเป็นเช่นว่านั้นจริง เช่นถูกจริง ผิดจริง ดีจริง ชั่วจริง ฯลฯ นี่คือเริ่มเป็น “วาทกรรม”

2 คนทั้งหลาย ( = สังคม) ถูกครอบงำให้เห็นจริงไปกับวาทกรรมนั้น จนเกิดเป็นค่านิยม หรือความเชื่อตาม ทั้ง ๆ ที่สิ่งนั้นไม่จำเป็นจะต้องเป็นความจริงตามนั้น

3 ดังนั้น คนอื่น ๆ ก็อาจแสดงความเห็นต่อเรื่องนั้นเพื่อให้เห็นความจริงในแง่มุมอื่น ๆ ได้อีก

รวม 1 – 2 – 3 เข้าด้วยกัน นี่แลคือความหมายของ “วาทกรรม”

แถม :

“วาทกรรม” สะกดแบบนี้

ไม่ต้องมีสระ อะ กลางคำ

“วาทกรรม” ถูก ✔

“วาทะกรรม” ผิด ✘

…………..

ดูก่อนภราดา!

พระธรรมเหมือนยาวิเศษ

: โรคภัยอาเพศไม่หายได้ด้วยการละเลงวาทกรรม