อากูล ไม่ใช่ ปฏิกูล (บาลีวันละคำ 1,118)

อากูล

ไม่ใช่ ปฏิกูล

“อากูล” บาลีเป็น “อากุล” (อา-กุ-ละ, –กุ– ไม่ใช่ –กู-) รากศัพท์มาจาก อา ( = กลับความ) + กุลฺ (ธาตุ = ผูก, มัด, พัน) + อ ปัจจัย

: อา + กุล + อ = อากุล แปลตามศัพท์ว่า “อันเขาปล่อย” หรือ “สิ่งที่ถูกปล่อยให้กระจาย” หมายถึง วุ่นวาย, สับสน, รกรุงรัง, ยังไม่ได้สะสางให้เรียบร้อย คำที่นิยมแปลกันมากคือ “คั่งค้าง”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –

“อากุล : (คำคุณศัพท์) ยุ่ง; disordered, confounded.”

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แสดงความหมายของ “อากุล” ตามรากศัพท์ว่า “revolving quickly”, & so “confused” = หมุนอย่างเร็ว เพราะฉะนั้นจึงเกิดผลเป็น “confused” = งง

ดังนั้น พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ จึงแปล “อากุล” ว่า entangled, confused, upset, twisted, bewildered (ยุ่งเหยิง, งงงวย, หัวเสีย, บิดเบี้ยว, หัวหมุน)

“อากุล” ในภาษาไทยเป็น “อากูล” (อา-กูน)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“อากูล : (คำวิเศษณ์) คั่งค้าง เช่น การงานไม่อากูลเป็นมงคลอันสูงสุด. (ป., ส. อากุล).”

เมื่อได้ยินคำว่า “อากูล” คนทั่วไปมักเข้าใจว่าหมายถึง สกปรกน่ารังเกียจ ซึ่งเป็นความหมายของคำว่า “ปฏิกูล” (ปะ-ติ-กูน)

“ปฏิกูล” บาลีเป็น “ปฏิกฺกูล” อ่านว่า ปะ-ติก-กู-ละ, (สะกดเป็น “ปฏิกูล” (ไม่ซ้อน กฺ) ก็มี) รากศัพท์มาจาก ปฏิ (เฉพาะ, ตอบ, ทวน, กลับ) + กูลฺ (ธาตุ = กั้น, ห้าม) + อ ปัจจัย, ซ้อน กฺ

: ปฏิ + ก + กูล = ปฏิกฺกูล + อ = ปฏิกฺกูล แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่ห้าม” (เมื่อพบเห็นสิ่งนั้น ก็ห้ามไม่ให้นำมาใกล้ หรือไม่อยากเข้าใกล้ หรือปฏิเสธ) หมายถึง น่ารังเกียจ, น่าเกลียดชัง, ตรงกันข้าม, ไม่เป็นที่สบอารมณ์ (averse, objectionable, contrary, disagreeable); ความน่าเกลียด, ความไม่สะอาด (loathsomeness, impurity)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ปฏิกูล : (คำวิเศษณ์) สกปรกน่ารังเกียจ เช่น สิ่งปฏิกูล. (ป. ปฏิกฺกูล).”

“อากูล” กับ “ปฏิกูล” เป็นคนละคำกันก็จริง แต่ความหมายในบางแง่มีนัยสัมพันธ์กันชอบกลอยู่ เช่นในภาษาไทยมีคำพูดว่า “สกปรกรกรุงรัง”

“สกปรก” ตรงกับ “ปฏิกูล”

“รกรุงรัง” ตรงกับ “อากูล”

ที่ไหนสกปรก ที่นั่นมักจะรกรุงรัง

ที่ไหนรกรุงรัง ที่นั่นมักจะสกปรก

หรือจะลองแปล อากูล–ปฏิกูล เป็นอังกฤษ (แบบเมียเช่า) บางที่อาจช่วยให้แยกความหมายได้ง่ายขึ้น

อากูล = uncleared

ปฏิกูล = uncleaned

————-

คาถาป้องกันตกนรก :

อย่าปล่อยให้ความสกปรกคั่งค้างอยู่ในหัวใจ

17-6-58

ต้นฉบับ