โลกบาล (บาลีวันละคำ 650)

โลกบาล

อ่านว่า โลก-กะ-บาน

บาลีเป็น “โลกปาล” อ่านว่า โล-กะ-ปา-ละ

ประกอบด้วย โลก + ปาล

“โลก” แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่จะพินาศไป” “สิ่งที่จะย่อยยับไป” (ดูเพิ่มเติมที่ “ปรโลก” บาลีวันละคำ (342) 19-4-56, “โลกวชฺช” บาลีวันละคำ (367) 15-5-56, “โลกอุดร” บาลีวันละคำ (368) 16-5-56, “โลกีย์” บาลีวันละคำ (516) 13-10-56, “พระเจ้าเปิดโลก” บาลีวันละคำ (523) 20-10-56, “โลกธรรม” บาลีวันละคำ (597) 3-1-57, “โลก” บาลีวันละคำ (629) 4-2-57)

ในที่นี้ “โลก” หมายถึง หมู่มนุษย์, ชาวโลก, สังคม

“ปาล” แปลว่า การปกครอง, การระวังรักษา, การเก็บรักษา, ยาม, ผู้รักษา, ผู้คุ้มครอง, ผู้ป้องกัน (government, guarding, keeping, a guard, keeper, guardian, protector)

ภาษาไทยลดรูป ป ปลา เป็น บ ใบไม้ “ปาล” จึงเป็น “บาล” อ่านว่า บาน

พจน.42 บอกไว้ว่า –

“บาล : เลี้ยง, รักษา, ปกครอง, เช่น บาลเมือง, โดยมากใช้เป็นคําหลังสมาส เช่น โลกบาล รัฐบาล นครบาล โคบาล นิรยบาล”

โลก + ปาล  = โลกปาล > โลกบาล พจน.42 บอกไว้ว่า –

โลกบาล : หัวหน้าเทวดาในชั้นจาตุมหาราช มีหน้าที่รักษาโลกในทิศทั้ง 4 เรียกเต็มว่า ท้าวจตุโลกบาล หรือ ท้าวจัตุโลกบาล คือ

1. ท้าวธตรฐ จอมภูต หรือจอมคนธรรพ์ รักษาโลกด้านทิศบูรพาหรือทิศตะวันออก

2. ท้าววิรุฬหก จอมเทวดา หรือจอมกุมภัณฑ์ รักษาโลกด้านทิศทักษิณหรือทิศใต้

3. ท้าววิรูปักษ์ จอมนาค รักษาโลกด้านทิศประจิมหรือทิศตะวันตก

4. ท้าวกุเวร จอมยักษ์ รักษาโลกด้านทิศอุดรหรือทิศเหนือ

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “โลกปาล” ว่า guardian (governor) of the world = ผู้รักษา (ผู้ปกครอง) โลก

พระพุทธศาสนาสอนว่า (1) หิริ ความละอายบาป ละอายใจต่อการทำความชั่ว และ (2) โอตตัปปะ ความกลัวบาป เกรงกลัวต่อความชั่วและผลของกรรมชั่ว ธรรมะ 2 ประการนี้เป็น “โลกบาล” = ธรรมคุ้มครองโลก คือปกครองควบคุมใจมนุษย์ไว้ให้อยู่ในความดี มิให้ละเมิดศีลธรรม และให้อยู่กันด้วยความเรียบร้อยสงบสุข ไม่เดือดร้อนสับสนวุ่นวาย (อังคุตตรนิกาย ทุกะนิบาต พระไตรปิฎกเล่ม ๒๐ ข้อ ๒๕๕)

: ถ้าใจครองธรรม ก็ครองคนได้ทั้งโลก

: ถ้าใจขาดธรรม แม้แต่ตัวของตนคนเดียวก็ครองไว้ไม่ได้

26-2-57

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย