บัณฑิต (บาลีวันละคำ 776)
บัณฑิต
อ่านว่า บัน-ดิด
บาลีเป็น “ปณฺฑิต” อ่านว่า ปัน-ดิ-ตะ
คำว่า “ปณฺฑิต” มีรากศัพท์มาได้หลายทาง เช่น :
(1) ปณฺฑา (= ปัญญา) + อิต (= ไป, ดำเนินไป, เกิดขึ้นพร้อม) ลบสระที่ ปณฺฑา
: ปณฺฑา > ปณฺฑ + อิต = ปณฺฑิต แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ดำเนินชีวิตด้วยปัญญา” “ผู้มีปัญญาเกิดพร้อมแล้ว”
(2) ปฑิ (ธาตุ = ไป, ถึง, เป็นไป) + ต ปัจจัย, ลงนิคหิตอาคมแล้วแปลงเป็น ณ
: ปฑิ > ปํฑิ > ปณฺฑิ + ต = ปณฺฑิต แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ดำเนินไปสู่ความเป็นผู้ฉลาด”
(3) ปณฺฑ (ธาตุ = รู้) + ต ปัจจัย, อิ อาคม
: ปณฺฑ + อิ = ปณฺฑิ + ต = ปณฺฑิต แปลตามศัพท์ว่า “ผู้รู้จักประโยชน์และมิใช่ประโยชน์”