บุรณะ-บูรณะ – ธรรมธารา

บุรณะ-บูรณะ
อ่านว่า บุ-ระ-นะ / บู-ระ-นะ
บาลีเป็น “ปูรณ” อ่านว่า ปู-ระ-นะ
“ปูรณ” รากศัพท์มาจาก ปูรฺ + ยุ
“ปูรฺ” เป็นธาตุ (รากศัพท์) มีความหมายว่า “เต็ม, ทำให้เต็ม”
ธาตุในความหมายนี้มีทั้ง ปูรฺ (สระ อู) และ ปุรฺ (สระ อุ)
ถ้าเป็น ปุรฺ (สระ อุ) กระบวนการทางไวยากรณ์ในคำนี้คือ “ทีฆะ อุ เป็น อู” : ปุรฺ > ปูรฺ
“ยุ” เป็นปัจจัย แปลว่า การ-, ความ- แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ) แล้วแปลง น (น หนู) เป็น ณ (ณ เณร)
: ปูรฺ (หรือ ปุรฺ > ปูรฺ) + ยุ > อน > อณ : ปูร + ณ = ปูรณ แปลว่า ความเต็ม, การทำให้เต็ม, บรรจุจนเต็ม, เติมให้เต็ม (filling)
ข้อสังเกตทางภาษา :
คำว่า “เต็ม” เรามักคุ้นคำอังกฤษว่า full แต่ในที่นี้ คำอังกฤษว่า filling เพราะ “ปูรณ” เป็นคำนาม ถ้าจะให้หมายถึง full บาลีจะเป็น “ปุณฺณ” (ปุน-นะ) (ธาตุตัวเดียวกับ ปูรณ แต่ลงปัจจัยคนละตัว) ใช้เป็นคุณศัพท์ เช่น ปุณฺณจนฺท = จันทร์เต็ม > จันทร์เพ็ญ = the full moon
“ปูรณ” ภาษาไทยใช้เป็น “บุรณะ” (บุ- สระ อุ) ก็มี “บูรณะ” (บู- สระ อู) ก็มี
คำว่า “บุรณะ” (บุ- สระ อุ) พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“บุรณะ : (คำกริยา) ซ่อมแซมทําให้กลับคืนดีเหมือนเดิม เช่น บุรณะวัด, มักใช้เข้าคู่กับ ปฏิสังขรณ์ เป็น บุรณปฏิสังขรณ์; (ส. ปูรณ ป. ปุณฺณ)”
คำว่า “บูรณะ” (บู- สระ อู) ก็บอกความหมายตรงกันกับ “บุรณะ” คือ
“บูรณะ : (คำกริยา) ซ่อมแซมทําให้กลับคืนดีเหมือนเดิม เช่น บูรณะวัด, มักใช้เข้าคู่กับ ปฏิสังขรณ์ เป็น บูรณปฏิสังขรณ์; (ส. ปูรณ ป. ปุณฺณ)”
ความแตกต่างระหว่าง “บูรณะ” กับ “ปฏิสังขรณ์” :
ในภาษาไทยมักพูดควบกันไปว่า บูรณปฏิสังขรณ์ โดยไม่ได้แยกความหมายให้ชัดเจนว่า อย่างไรคือบูรณะ อย่างไรคือปฏิสังขรณ์