เทวตานุสติ (บาลีวันละคำ 1,434)

เทวตานุสติ

อ่านว่า เท-วะ-ตา-นุด-สะ-ติ

ประกอบด้วย เทวตา + อนุสติ

(๑) “เทวตา” (เท-วะ-ตา)

รากศัพท์มาจาก เทว (เทพ, เทวดา) + ตา ปัจจัย : เทว + ตา = เทวตา แปลตามศัพท์ว่า “ความเป็นเทวดา” (condition or state of a deva) หมายถึง เทพเจ้า; เทพยดา, พระเจ้า, นางฟ้า (divinity; divine being, deity, fairy)

“เทวตา” ก็คือที่เรารู้จักกันในภาษาไทยว่า “เทวดา” นั่นเอง

(๒) “อนุสติ”

บาลีเป็น “อนุสฺสติ” (โปรดสังเกต ส 2 ตัว) ประกอบด้วย อนุ + สติ

๑) “อนุ” เป็นคำอุปสรรค มีความหมายว่า –

(1) ภายหลัง, ข้างหลัง (after, behind)

(2) ไปยัง, ตรงไปยังเป้าหมาย, ดำเนินต่อไป, ข้ามไปยัง, ข้างหน้า (for, towards an aim, on to, over to, forward)

ความหมายของ “อนุ” ที่เข้าใจกันหมู่นักเรียนบาลี คือ น้อย, ภายหลัง, ตาม, เนืองๆ

๒) “สติ” รากศัพท์มาจาก สรฺ (ธาตุ = คิด, ระลึก; เบียดเบียน) + ติ ปัจจัย, ลบ รฺ ที่สุดธาตุ (สรฺ > ส)

: สรฺ + ติ = สรติ > สติ แปลตามศัพท์ว่า (1) “กิริยาที่ระลึกได้” (2) “ธรรมชาติเป็นเหตุให้ระลึกได้” (3) “ผู้เบียดเบียนความประมาท”

“สติ” หมายถึง ความระลึกได้, การจำได้, สติ; ความตั้งใจ, การมีใจตื่นอยู่, ความตระหนัก, ความระมัดระวัง, ความเข้าใจ, การครองสติ, มโนธรรม, ความมีสติถึงตนเอง (memory, recognition, consciousness, intentness of mind, wakefulness of mind, mindfulness, alertness, lucidity of mind, self-possession, conscience, self-consciousness)

อนุ + สติ ซ้อน สฺ : อนุ + สฺ + สติ = อนุสฺสติ แปลตามศัพท์ว่า “การระลึกถึงเนืองๆ”

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “อนุสฺสติ” ว่า remembrance, recollection, thinking of, mindfulness (อนุสติ, ความระลึก, ความทรงจำ, ความคิด, ความตั้งใจ) (โปรดสังเกตคำแปลภาษาอังกฤษระหว่าง “สติ” กับ “อนุสฺสติ” บางคำตรงกัน)

เทวตา + อนุสฺสติ = เทวตานุสฺสติ แปลตามศัพท์ว่า “การระลึกเนืองๆ ถึงเทวดา” (“remembrance of the gods”, proper attention to the gods)

เทวตานุสฺสติ > เทวตานุสติ เป็นหนึ่งในอนุสติ 10 คือ 1. พุทธานุสติ 2. ธัมมานุสติ 3. สังฆานุสติ 4. สีลานุสติ 5. จาคานุสติ 6. เทวตานุสติ 7. มรณสติ 8. กายคตาสติ 9. อานาปานสติ 10. อุปสมานุสติ (พึงหาโอกาสศึกษาความหมายของคำเหล่านี้ต่อไป)

เข้าใจให้ถูกต้อง :

เทวตานุสฺสติ > เทวตานุสติ การระลึกถึงเทวดา ในพระพุทธศาสนาหมายถึงระลึกถึงคุณธรรมที่เมื่อบุคคลประพฤติปฏิบัติแล้วเป็นเหตุให้ไปเกิดเป็นเทวดา โดยระลึกว่า เทวดามีคุณธรรมอย่างไร ตัวเรามีคุณธรรมอย่างนั้นหรือเปล่า ถ้ายังไม่มีจะได้มีฉันทะอุตสาหะบำเพ็ญให้มีขึ้นในตน ถ้ามีแล้วจะได้มีกำลังใจเร่งพัฒนาตนให้ก้าวหน้าในธรรมต่อไป

เทวตานุสติ ไม่ได้หมายถึงระลึกถึงเทวดาหรือเทพในศาสนาต่างๆ แล้วทำพิธีเซ่นสรวงบูชาเพื่อให้เทพเหล่านั้นมาช่วยอำนวยพรให้ประสบความสุขความเจริญ ดังที่บางท่านเข้าใจ

พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ไทย-อังกฤษ ของท่าน ป.อ.ปยุตฺโต ไขความคำว่า “เทวตานุสติ” ไว้ว่า –

เทวตานุสติ : ระลึกถึงเทวดา คือ น้อมจิตระลึกถึงเทวดาทั้งหลายที่ตนเคยรู้ และพิจารณาเห็นคุณธรรมอันทำบุคคลให้เป็นเทวดานั้นๆ ตามที่มีอยู่ในตน.

Devatānussati: recollection of deities; contemplation on the virtues which make people become gods as can be found in oneself.

……..

: ปฏิบัติธรรมเพื่อเป็นเทวดาไปด้วย

: ดีกว่ารอให้เทวดาช่วยอยู่ท่าเดียว

5-5-59

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย