สันถวไมตรี (บาลีวันละคำ 277)
สันถวไมตรี
“สันถว” เป็นคำบาลี เขียนว่า “สนฺถว” อ่านว่า สัน-ถะ-วะ แปลตามศัพท์ว่า “ความชมเชย” แต่ใช้ในความหมายว่า ความคุ้นเคย, ความสนิทสนม
พจน.42 ให้ความหมายไว้ว่า การนิยมชมชอบกัน, การสรรเสริญซึ่งกันและกัน; ความคุ้นเคย, ความสนิทสนมกัน
ฝรั่งแปล “สนฺถว” ว่า acquaintance, intimacy
พจนานุกรม สอ เสถบุตร แปล intimacy ว่า ใกล้ชิด, สนิทสนม, สนิทสนมกันในทางชู้สาว
เมื่อตอนเรียนบาลี อาจารย์ท่านสอนให้แปลศัพท์ “สนฺถว” ว่า “ความเชยชิด”
“สนฺถว” เป็นความสนิทสนมอย่างแนบแน่น ถ้าเพศเดียวกันก็ระดับเพื่อนรักเพื่อนเกลอ คือเพื่อนที่สามารถตายแทนกันได้ ถ้าต่างเพศก็ถึงระดับคู่นอน
“ไมตรี” เป็นรูปคำสันสกฤต บาลีเป็น “เมตฺติ” (เมด-ติ) ความหมายเดียวกับเมตตา คือ ความรัก, ความเอ็นดู, ความเป็นมิตร
“สันถวไมตรี” (สัน-ถะ-วะ-ไม-ตฺรี) พจน.42 บอกไว้ว่า “ความเป็นมิตรสนิทสนมกัน” ยกตัวอย่างคำว่า “ต้อนรับด้วยสันถวไมตรี” “ทูตสันถวไมตรี”
(ว่ากันว่า) เมื่อมีแขกบ้านแขกเมืองมา เป็นธรรมเนียมที่เจ้าของบ้านจะจัดสตรีสาวให้คอยอยู่รับใช้ และการรับใช้นั้นย่อมสนิทแนบแน่นเป็นพิเศษ
ถ้าเป็นเพราะเหตุนี้ การใช้คำว่า “ต้อนรับด้วยสันถวไมตรี” ก็มีนัยพิเศษอยู่ในตัว
บาลีมีคำว่า “มิตฺตสนฺถว” (ความคุ้นเคยในฐานเพื่อน) ฟังดูใกล้เคียงกับ “สันถวไมตรี” แต่ไม่มีนัยพิเศษอย่างคำไทย
: ใกล้เคียงกันได้ แต่ไม่จำเป็นต้องทำอะไรเหมือนกัน
บาลีวันละคำ (277)
10-2-56
สนฺถว = ความเชยชิด, ความสนิทสนม, ความคุ้นเคย (ศัพท์วิเคราะห์)
สนฺถวนํ สนฺถโว ความเชยชิด
สํ บทหน้า ถุ ธาตุ ในความหมายว่าชมเชย ณ ปัจจัย
สันถว (บาลี-อังกฤษ)
ความคุ้นเคย, ความสนิทสนม acquaintance, intimacy
Intimacy ใกล้ชิด, สนิทสนม, สนิทสนมกันในทางชู้สาว (สอ เสถบุตร)
สันถว-, สันถวะ
[สันถะวะ-] น. การนิยมชมชอบกัน, การสรรเสริญซึ่งกันและกัน; ความคุ้นเคย, ความสนิทสนมกัน. (ป.; ส. สํสฺตว).
สํสฺตว ‘สังสดพ,’ บริจัย, ความรู้จักมักคุ้นกัน, สดุดี acquaintance, intimacy, praise (สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน)
สันถวไมตรี
น. ความเป็นมิตรสนิทสนมกัน เช่น ต้อนรับด้วยสันถวไมตรี ทูตสันถวไมตรี.
เมตฺติ = ไมตรี, เมตตา, ความรัก, ความเอ็นดู (ศัพท์วิเคราะห์)
มิชฺชติ สินิยฺหตีติ เมตฺติ ธรรมชาติที่รักใคร่
มิทฺ ธาตุ ในความหมายว่ารักใคร่ ติ ปัจจัย ลบ ท ซ้อน ต
มิตฺเต ภวา เมตฺติ ธรรมชาติที่มีอยู่ในมิตร มิตฺต + ณ + อิ
เมตฺติ สัน. ไมตฺรี (บาลี-อังกฤษ)
ความรัก. ความเป็นมิตร love, friendship รากศัพท์เดียวกับ เมตฺตา
เมตฺตา ความรัก, ความเป็นเพื่อน, ความเห็นอกเห็นใจกัน, ความเป็นมิตร, การเอาใจใส่ช่วยเหลือผู้อื่น
ไมตรี
[-ตฺรี] น. ความเป็นเพื่อน, ความหวังดีต่อกัน. (ส.; ป. เมตฺติ).
ตามปุจฉาของ Zamar Sib Oon ๙ ก.พ.๕๖