สังวาส (บาลีวันละคำ 317)

สังวาส

อ่านว่า สัง-วาด

ภาษาบาลีเป็น “สํวาส” อ่านว่า สัง-วา-สะ

“สํวาส” มาจาก สํ + วาส แปลตามศัพท์ว่า “การอยู่ร่วมกัน” “การอยู่ด้วยกัน”

 และรวมความไปถึงความสนิทสนมกัน การสมสู่อยู่กิน หรือครองคู่กันฉันผัวเมีย

ในภาษาไทย “สังวาส” ยังหมายถึงการร่วมประเวณี เช่นในคำว่า ร่วมสังวาส หรือ เสพสังวาส (ในภาษาบาลี ที่เล็งถึงความหมายนี้ก็มีบ้าง)

ในเชิงวรรณศิลป์ “สังวาส” หมายถึงกายพ์กลอนที่มีเนื้อหาในทางเกี้ยวพาราสี

เฉพาะในทางวินัยของสงฆ์ ภิกษุที่บวชในนิกายเดียวกัน มีข้อวัตรปฏิบัติไปในทางเดียวกัน อยู่ร่วมกันได้ เรียกว่า “สมานสังวาส” (สะ-มา-นะ–)

ถ้าบวชต่างนิกายกัน หรือมีข้อวัตรปฏิบัติแตกต่างกัน รังเกียจกันและกัน ก็อยู่ร่วมกันไม่ได้ เรียกว่า “นานาสังวาส”

สำหรับชาวบ้าน อยู่ในสังคมเดียวกัน มีสิทธิและหน้าที่เท่ากัน รู้สึกเป็นพวกเดียวกัน ไม่แบ่งสี แบ่งฝ่าย ไม่เอาพื้นเพ ที่มา หรือภูมิหลังมาเป็นเส้นแบ่ง อย่างนี้คือ สมานสังวาส

ถ้าตรงกันข้าม (เช่นคนขาวรังเกียจคนดำในสังคมอเมริกา) ก็คือ นานาสังวาส

: อย่าหลงความน่าสังวาส จนลืมความน่าสังเวช

บาลีวันละคำ (317)

25-3-56

สํวาส (บาลี-อังกฤษ)

การอยู่ด้วยกัน, การอยู่ร่วมกัน,

ความสนิทสนม

การอยู่กินด้วยกัน, การร่วมประเวณี

สํวาส ป.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)

การอยู่ร่วม.

สังวาส (ประมวลศัพท์)

ธรรมเป็นเครื่องอยู่ร่วมกันของสงฆ์ ได้แก่การทำสังฆกรรมร่วมกัน สวดปาฏิโมกข์ร่วมกัน มีสิกขาบทเสมอกัน เรียกง่ายๆ ว่าทำอุโบสถ สังฆกรรมร่วมกัน คือ เป็นพวกเดียวกัน อยู่ด้วยกันได้ มีฐานะและสิทธิเสมอกัน อยู่ด้วยกันได้; ในภาษาไทย ใช้หมายถึงร่วมประเวณี ด้วย

สมานสังวาส (ประมวลศัพท์)

มีธรรมเป็นเครื่องอยู่ร่วมเสมอกัน, ผู้ร่วมสังวาส หมายถึง ภิกษุสงฆ์ผู้สามัคคีร่วมอุโบสถสังฆกรรมกัน; เหตุให้ภิกษุผู้แตกกันออกไปแล้วกลับเป็นสมานสังวาสกันได้อีก มี ๒ อย่าง คือ

๑. ทำตนให้เป็นสมานสังวาสเอง คือ สงฆ์ปรองดองกันเข้าได้ หรือภิกษุนั้นแตกจากหมู่แล้วกลับเข้าหมู่เดิม

๒. สงฆ์ระงับอุกเขปนียกรรมที่ลงโทษภิกษุนั้น แล้วรับเข้าสังวาสตามเดิม

นานาสังวาส (ประมวลศัพท์)

มีธรรมเป็นเครื่องอยู่ร่วม (คืออุโบสถและสังฆกรรมเป็นต้น) ที่ต่างกัน, สงฆ์ผู้ไม่ร่วมสังวาส คือ ไม่ร่วมอุโบสถและสังฆกรรมด้วยกัน เรียกว่าเป็นนานาสังวาสของกันและกัน เหตุที่ทำให้นานาสังวาสมี ๒ คือ ภิกษุทำตนให้เป็นนานาสังวาสเอง เช่น อยู่ในนิกายหนึ่งไปขอเข้านิกายอื่น หรือแตกจากพวกเพราะเหตุวิวาทาธิกรณ์อย่างหนึ่ง อีกอย่างหนึ่งถูกสงฆ์พร้อมกันยกออกจากสังวาส

สังวาส

น. การอยู่ด้วยกัน, การอยู่ร่วมกัน; การร่วมประเวณี.ก. ร่วมประเวณี, มักใช้ว่า ร่วมสังวาส หรือ เสพสังวาส. (ป., ส. สํวาส).

สมสู่

ก. ร่วมประเวณี (มักใช้ในทางไม่ดี) เช่น เขาไปสมสู่กันเอง สมสู่อยู่กินกันฉันผัวเมีย, บางทีก็ใช้กับสัตว์บางชนิด เช่น เดือน ๑๒ เป็นฤดูที่สุนัขสมสู่กัน.

อยู่กิน

ก. ดํารงชีวิตฉันผัวเมีย.

คู่ครอง

น. หญิงและชายที่อยู่ร่วมกันฉันผัวเมีย; ผัวหรือเมีย.

(พจน.๔๒ไม่มีคำว่า ครองคู่)

ดูโพสในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย