น้ำมัน (บาลีวันละคำ 446)

น้ำมัน

ในภาษาบาลี

ข่าว “น้ำมันรั่วในอ่าวไทย” เมื่อวันที่ 27 กรกฎาคม 2556 ทำให้ชวนถามว่า “น้ำมัน” ภาษาบาลีว่าอย่างไร

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 บอกไว้ว่า

“น้ำมัน : ของเหลวที่มีลักษณะเป็นมันลื่น ไม่ละลายน้ำ สกัดจากพืช สัตว์ แร่บางชนิด เช่น ถ่านหิน, หรือที่สูบขึ้นมาจากแหล่งกำเนิด, โดยปริยายหมายถึงสิ่งที่มีลักษณะคล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น น้ำมันใส่ผม. (อ. oil)”

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล oil เป็นบาลีว่า “เตล”

“เตล” (เต-ละ) แปลตามรากศัพท์ว่า “น้ำที่เกิดจากเมล็ดงา” (ติลโต สมฺภูตํ = เตลํ) แสดงว่าแรกเริ่มเดิมทีมนุษย์ที่พูดภาษาตระกูล Indo-European รู้จัก “น้ำมัน” ที่สกัดจากเมล็ดงาก่อน จากนั้นมาน้ำมันทั่วไปแม้ไม่ได้สกัดจากเมล็ดงา ก็เรียกว่า “เตล” ไปด้วย

“เตล” คำเดียวหมายถึงน้ำมันทั่วๆ ไป ที่ใช้สำหรับดื่ม, เจิม, ทา และจุดไฟ

ส่วนน้ำมันที่สกัดจากแร่บางชนิด เช่น ถ่านหิน หรือที่สูบขึ้นมาจากแหล่งกำเนิด ที่เรียกเป็นคำอังกฤษว่า gasoline, petrol หรือ petroleum เป็นน้ำมันที่เกิดขึ้นใหม่ พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี ผูกศัพท์บาลีขึ้นใช้ดังนี้ –

1. gasoline = “อสุทฺธ-ภูมิเตล” (อะ-สุด-ทะ พู-มิ-เต-ละ) แปลว่า น้ำมันจากพื้นดินที่ยังไม่ได้กลั่น

2. petrol (ไทยเรียกว่าเบนซิน อเมริกันเรียกว่า gasoline) = “โสธิต-ขณิชเตล” (โส-ทิ-ตะ ขะ-นิ-ชะ-เต-ละ) คำนี้น่าจะแปลว่า น้ำมันที่เกิดจากขุดเจาะขึ้นมา และกลั่นแล้ว

3. petroleum = “ภูมิชเตล” (พู-มิ-ชะ เต-ละ) แปลว่า น้ำมันที่เกิดจากพื้นดิน

: กตฺถจิ  ปตฺถิยํ  เตลํ

น้ำมัน จำปรารถนาในที่บางแห่ง

: สติ  สพฺพตฺถ  ปตฺถิยา

สติ จำปรารถนาในที่ทั้งปวง

บาลีวันละคำ (446)

4-8-56

เตล = น้ำมัน (ศัพท์วิเคราะห์)

ติลโต สมฺภูตํ เตลํ น้ำที่เกิดจากเมล็ดงา

ติล + ณ พฤทธิ์ อิ เป็น เอ

เตล (บาลี-อังกฤษ)

น้ำมันงา (ซึ่งทำจากเมล็ดงา), น้ำมันทั่วๆ ไป : ใช้สำหรับดื่ม, เจิม, ทา และจุดไฟเผา sesamum — oil (prepared from tila seeds), oil in general (tela=tilatelādika DA i.93): used for drinking, anointing & burning purposes

เตลปชฺโชต ตะเกียงน้ำมัน an oil lamp

เตลปทีป ตะเกียงน้ำมัน an oil lamp

เมท ไขมัน fat

วสา มัน, ไข, ไขมัน fat, tallow, grease

oil, fuel, essence, gasoline, petrol (พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี)

oil น้ำมัน (จากพืช) เตล, สิเนห

fuel น้ำมันเชื้อเพลิง อินฺธน, อุปาทาน; อินฺธนํ สมฺปาเทติ, อคฺคิมฺหิ (ทารูนิ) ขิปติ, สมฺปาทิตินฺธน

essence หัวน้ำมัน สาร, มณฺฑ; สารํส; ปิณฺฑตฺถ. โอชา

gasoline น้ำมันเบนซิน อสุทฺธ-ภูมิเตล

petrol น้ำมันที่ใช้กับรถยนต์ ไทยเรียกว่าเบนซิน อเมริกันเรียกว่า gasoline โสธิต-ขณิชเตล, ขณิชเตลํ โยเชติ, ขณิชเตลํ โยชิต.

petroleum น้ำมันจากดิน ซึ่งเอามากลั่นเป็นน้ำมันเบนซิน และน้ำมันกาด ภูมิชเตล

grease วสา, เมท

น้ำมัน

  น. ของเหลวที่มีลักษณะเป็นมันลื่น ไม่ละลายน้ำ สกัดจากพืช สัตว์ แร่บางชนิด เช่น ถ่านหิน, หรือที่สูบขึ้นมาจากแหล่งกำเนิด, โดยปริยายหมายถึงสิ่งที่มีลักษณะคล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น น้ำมันใส่ผม. (อ. oil).

ข่าว-ข้อมูล

น.อ.วิพันธ์ ชมะโชติ รองโฆษกกองทัพเรือ กล่าวว่า ตามที่ได้เกิดเหตุท่อรับน้ำมันขนาด 16 นิ้ว ของบริษัท พีทีที โกลบอล เคมีคอล จำกัด รั่วไหล ขณะขนถ่ายน้ำมัน บริเวณระยะห่าง 10 ไมล์ จากท่าเทียบเรือมาบตาพุด จ.ระยอง เมื่อวันที่ 27 ก.ค.ที่ผ่านมา เป็นเหตุให้น้ำมันรั่วไหลลงสู่ท้องทะเลจำนวน 50 ตัน

……..

ตามที่ได้เกิดเหตุท่อรับน้ำมันดิบขนาด 16 นิ้วรั่ว ที่บริเวณทุ่นรับน้ำมันดิบ (Single Point Mooring) ซึ่งอยู่ห่างจากชายฝั่งท่าเรือมาบตาพุดไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ประมาณ 20 กิโลเมตร ขณะกำลังมีการส่งน้ำมันมายังโรงกลั่นน้ำมันของบริษัท พีทีที โกลบอล เคมิคอล จำกัด (มหาชน) เมื่อวันที่ 27 กรกฎาคม 2556 เวลา 06.50 น. นั้น

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย