วัสดุภัณฑ์ (บาลีวันละคำ 3,385)
วัสดุภัณฑ์
จะเป็น “วัสดุ” หรือจะเป็น “ภัณฑ์”
ประกอบด้วยคำว่า วัสดุ + ภัณฑ์
(๑) “วัสดุ”
บาลีเป็น “วตฺถุ” อ่านว่า วัด-ถุ รากศัพท์มาจาก วสฺ (ธาตุ = อยู่) + รตฺถุ ปัจจัย, ลบ สฺ ที่สุดธาตุ (วสฺ > ว) และ ร ต้นปัจจัย (รตฺถุ > ตฺถุ)
: วสฺ > ว + รตฺถุ > ตฺถุ : ว + ตฺถุ = วตฺถุ
หรือ : วสฺ + รตฺถุ = วสฺรตฺถุ > วตฺถุ
“วตฺถุ” (นปุงสกลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “ที่ตั้งอยู่” มีความหมายหลายอย่าง คือ :
(1) วัตถุ, ของจริง, ทรัพย์, สิ่งของ, ของที่เป็นสาระ (object, real thing, property, thing, substance)
(2) แหล่ง, ที่ตั้ง, สนาม, พื้นที่, ที่ดิน (site, ground, field, plot)
(3) มูลฐาน, รากฐาน, ฐานรองรับ, แก่นสาร, ธาตุ (basis, foundation, seat, (objective) substratum, substance, element)
(4) โอกาส, เหตุผล, พื้นฐาน (occasion for, reason, ground)
(5) เนื้อหา, รูปเรื่อง, เรื่องราว, รายงาน (subject matter, subject, story, account)
(6) ข้อ หรือกระทง (ในข้อความ) (object, item)
บาลี “วตฺถุ” สันสกฤตเป็น “วสฺตุ”
สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกความหมายในสันสกฤตไว้ดังนี้ –
(สะกดตามต้นฉบับ)
“วสฺตุ : (คำนาม) พัสดุ, วัตถุ, สิ่ง; ภาวะหรือประกฤติ, สาระหรือมูลพัสดุ, มูล; มุขยบทแห่งกาพย์หรือนาฏก; matter, substance, thing; nature or essential property, essence or pith; the main subject of a poem or play.”
“วตฺถุ” และ “วสฺตุ” ในบาลีสันสกฤต ไทยเราเอามาใช้เป็น 3 รูป คือ “วัตถุ” (วัด-ถุ) “วัสดุ” (วัด-สะ-ดุ) และ “พัสดุ” (พัด-สะ-ดุ)
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายของคำทั้ง 3 ในภาษาไทยไว้ดังนี้ –
(1) วัตถุ : (คำนาม) สิ่งของ. (ป.; ส. วสฺตุ).
(2) วัสดุ : (คำนาม) วัตถุที่นํามาใช้ เช่น วัสดุก่อสร้าง; ของใช้ที่มีอายุการใช้ในระยะเวลาสั้น ๆ เช่น กระดาษ ดินสอ (ใช้แก่การงบประมาณ). (ส. วสฺตุ; ป. วตฺถุ).
(3) พัสดุ : (คำนาม) สิ่งของต่าง ๆ, เครื่องใช้ไม้สอย, ที่ดิน, บ้านเรือน. (ส. วสฺตุ; ป. วตฺถุ).
คำว่า “วัตถุ” ในพจนานุกรมฯ มีลูกคำอีก 4 คำ ดังนี้ –
(1) วัตถุดิบ : (คำนาม) สิ่งที่เตรียมไว้เพื่อผลิตหรือประกอบเป็นสินค้าสําเร็จรูป; โดยปริยายหมายถึงเรื่องราว ประสบการณ์ เป็นต้น ที่นักเขียนเสาะหาหรือตระเตรียมสะสมไว้เพื่อแต่งหนังสือ.
(2) วัตถุนิยม : (คำนาม) ทฤษฎีหรือความเชื่อที่ว่าวัตถุเท่านั้นมีอยู่จริง; การให้คุณค่าแก่สิ่งที่เป็นรูปธรรมมากกว่าสิ่งที่เป็นนามธรรม, สสารนิยม ก็ว่า.
(3) วัตถุประสงค์ : (คำนาม) ผลที่ประสงค์ให้บรรลุ เช่น วัตถุประสงค์ของมัธยมศึกษาก็เพื่อให้เยาวชนมีความรู้ คิดเป็น ทำเป็น และมีคุณธรรม, จุดประสงค์ ก็ว่า.
(4) วัตถุวิสัย : (คำวิเศษณ์) ที่เกี่ยวข้องกับวัตถุ โดยไม่เกี่ยวกับความคิดหรือความรู้สึก; เรียกการสอบแบบที่ผู้สอบมักไม่มีโอกาสแสดงความคิดเห็นส่วนตัว เป็นคำถามที่ต้องการคำตอบตายตัว ว่าการสอบแบบวัตถุวิสัย, ปรนัย ก็ว่า. (อ. objective)
คำว่า “วัสดุ” พจนานุกรมฯ ไม่ได้เก็บลูกคำไว้ แต่เคยได้ยินมีผู้พูดแบบขยายความว่า “วัสดุสิ้นเปลือง” หมายถึงสิ่งของที่ใช้ไปก็หมดไป เช่น กระดาษ ดินสอ ดังที่พจนานุกรมฯ ยกตัวอย่างไว้ ตรงกันข้ามกับ “ครุภัณฑ์” หมายถึงสิ่งของที่แม้จะใช้สอยไปก็คงรูปอยู่เสมอ แต่อาจผุพังหรือเสื่อมสภาพไปตามกาลเวลา
คำว่า “พัสดุ” ในพจนานุกรมฯ มีลูกคำอีก 2 คำ ดังนี้ –
(1) พัสดุไปรษณีย์ : (คำนาม) หีบห่อบรรจุสิ่งของที่ส่งทางไปรษณีย์ มีขนาดใหญ่และมีนํ้าหนักมากกว่าไปรษณียภัณฑ์อื่น ๆ หุ้มห่อแน่นหนามั่นคง เหมาะแก่สภาพของสิ่งของและระยะทางที่จะส่งไป.
(2) พัสดุภัณฑ์ : (คำนาม) สิ่งของที่บรรจุหีบห่อสําหรับส่งจากแห่งหนึ่งไปยังอีกแห่งหนึ่ง.
(๒) “ภัณฑ์”
บาลีเป็น “ภณฺฑ” (พัน-ดะ) รากศัพท์มาจาก ภฑิ (ธาตุ = ห่อ, เก็บ) + ก ปัจจัย, ลงนิคหิตอาคมที่ต้นธาตุ (ภฑิ > ภํฑิ) แล้วแปลงเป็น ณ, ลบ ก และสระที่สุดธาตุ
: ภฑิ > ภํฑิ > ภณฺฑิ + ก = ภณฺฑิก > ภณฺฑิ > ภณฺฑ แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งอันบุคคลพึงห่อเก็บ” เดิมหมายถึงสิ่งซึ่งสามารถห่อแล้วเก็บไว้ได้ ต่อมาความหมายขยายไปถึงสิ่งของทั่วไป
“ภณฺฑ” (นปุงสกลิงค์) หมายถึง (1) ของค้าขาย; สินค้า, สิ่งของ, ทรัพย์สมบัติ (stock in trade; collectively goods, wares, property, possessions) (2) เครื่องใช้, วัตถุ, เครื่องมือ (implement, article, instrument)
บาลี “ภณฺฑ” สันสกฤตเป็น “ภาณฺฑ”
สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ดังนี้ –
(สะกดตามต้นฉบับ)
“ภาณฺฑ : (คำนาม) ‘ภาณฑ์,’ ภาชนะทั่วไป; เครื่องดนตรีทั่วไป; เครื่องมือหรือเครื่องใช้ทั่วไป; ทุน, ต้นเงิน; เครื่องประดับทั่วไป; เครื่องแต่งคอและอกม้า; รยบถของนที; การเล่นของจำอวด; any vessel; any musical instrument; any implement or utensil; capital, principal; an ornament in general; an ornament round a horse’s neck and breast; the bed of a river; buffoonery.”
ภาษาไทยใช้ตามบาลีเป็น “ภัณฑ-” (มีคำอื่นมาสมาสข้างท้าย) และ “ภัณฑ์” พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“ภัณฑ-, ภัณฑ์ : (คำนาม) สิ่งของ, เครื่องใช้. (ป.; ส. ภาณฺฑ).”
วัสดุ + ภัณฑ์ = วัสดุภัณฑ์ แปลว่า “สิ่งของอันเป็นวัสดุ” หรือ “วัสดุและสิ่งของ”
อภิปราย :
ในภาษาไทย “วัสดุ” และ “ภัณฑ์” มีความหมายคล้ายกันหรือแทบจะใช้แทนกันได้ คือหมายถึง สิ่งของ เครื่องใช้ ของใช้ เมื่อเอาคำว่า “วัสดุ” และ “ภัณฑ์” มารวมกันเป็น “วัสดุภัณฑ์” จึงไม่ทราบว่าจะให้มีความหมายอย่างไร คือยากที่จะแยกให้ต่างกันชัดเจนว่า อะไรคือ “วัสดุ” และอะไรคือ “ภัณฑ์”
คำว่า “วัสดุภัณฑ์” เป็นคำที่มีผู้ใช้เรียกสิ่งของที่ใช้ในการก่อสร้าง เช่น เหล็ก ไม้ และอุปกรณ์หรือส่วนประกอบอื่นๆ เป็นต้น
“วัสดุภัณฑ์” ใช้คำเดียวกับ “พัสดุภัณฑ์” ต่างกันที่คำหนึ่งใช้ “วัสดุ” อีกคำหนึ่งใช้ “พัสดุ” แต่รากศัพท์เดิมเหมือนกัน
“พัสดุภัณฑ์” มีเก็บไว้ในพจนานุกรมฯ หมายถึง “สิ่งของที่บรรจุหีบห่อสําหรับส่งจากแห่งหนึ่งไปยังอีกแห่งหนึ่ง”
ส่วน “วัสดุภัณฑ์” ยังไม่ได้เก็บไว้ในพจนานุกรมฯ จึงยังไม่ทราบว่าจะหมายถึงอะไร
ที่แปลไว้ข้างต้นว่า “สิ่งของอันเป็นวัสดุ” หรือ “วัสดุและสิ่งของ” ก็เป็นการแปลตามความเข้าใจเองเอง คือเห็นคำนั้นใช้เป็นชื่อร้านค้าที่จำหน่ายวัสดุที่ใช้ในการก่อสร้าง ก็พยายามแปลให้เข้ากับสิ่งที่เห็น และคาดว่าผู้เอาคำนี้มาใช้ก็คงจะตั้งใจจะให้มีความหมายในทำนองนั้น
…………..
ดูก่อนภราดา!
: อ่านคำ
: ไม่ยากเท่าอ่านคน