แยกคำ สวรรคต (บาลีวันละคำ 4,736)

24 กันยายน 2025 suriyan bunthae

แยกคำ สวรรคต

จะเห็นกฎพิลึก ๆ

“สวรรคต” อ่านว่า สะ-หฺวัน-คด

บาลีเป็น “สคฺคคต” อ่านว่า สัก-คะ-คะ-ตะ

แยกศัพท์เป็น สคฺค + คต

(๑) “สคฺค” อ่านว่า สัก-คะ แปลตามศัพท์ว่า (1) “ที่ดำรงอยู่ยืนนานและสวยงาม” (2) “แดนอันแสนดีเลิศล้ำด้วยกามคุณ” (3) “แดนที่มีอารมณ์อันเลิศ” (คือได้พบเห็นสัมผัสแต่สิ่งที่น่าเพลิดเพลินเจริญใจ) (4) “แดนที่ติดข้อง”

“สคฺค” สันสกฤตเป็น “สฺวรฺค” ภาษาไทยเขียนอิงสันสกฤตเป็น “สวรรค์” (สะ-หฺวัน)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“สวรรค-, สวรรค์ : (คำนาม) โลกของเทวดา, เมืองฟ้า. (ส. สฺวรฺค; ป. สคฺค).”

ตามปกติคำว่า “สคฺค” หมายถึง สวรรค์ที่ยังเกี่ยวข้องกับกาม 6 ชั้น คือ จาตุมหาราชิกา ดาวดึงส์ ยามา ดุสิต นิมมานรดี ปรนิมมิตวสวัตดี

แต่ความหมายในวงกว้าง “สคฺค” หมายถึงเทวโลกทุกภพภูมิ

(๒) “คต” บาลีอ่านว่า คะ-ตะ แปลว่า “ไปแล้ว”

สคฺค + คต = สคฺคคต แปลตามศัพท์ว่า “ไปแล้วสู่สวรรค์”

“สคฺคคต” ในภาษาไทย ถ้าเขียนแยกคำก็จะเป็น สวรรค + คต รวมกันก็ควรจะเป็น “สวรรคคต” (ค 2 ตัว) แต่คำนี้ในภาษาไทยใช้เป็น “สวรรคต” (ค ตัวเดียว)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“สวรรคต, เสด็จสวรรคต : (ราชาศัพท์) (คำกริยา) ไปสู่สวรรค์, ตาย, (ใช้แก่พระมหากษัตริย์ สมเด็จพระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมราชินี หรือผู้ที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมเป็นการเฉพาะ เช่น สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามมกุฏราชกุมาร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร). (ส. สฺวรฺค + คต ว่า ไปสู่สวรรค์)”

อภิปรายขยายความ :

“สคฺคคต” ศัพท์เดิมในบาลีมี ค 2 ตัว คือ ค ที่ท้ายคำ สคฺค ( = สวรรค์) ตัวหนึ่ง และ ค ที่ต้นคำ คต อีกตัวหนึ่ง

แต่ในภาษาไทย “สวรรคต” มี ค ตัวเดียว

ถ้าแยกคำก็จะเห็นได้ชัดว่าชอบกลอย่างยิ่ง กล่าวคือ –

สวรรคต แยกเป็น สวรรค + ต ก็ไม่ใช่

เพราะคำเดิม สวรรค + คต

ไม่ใช่ สวรรค + ต

สวรรคต แยกเป็น สวรร + คต ก็ไม่ใช่

เพราะคำเดิม สวรรค + คต

ไม่ใช่ สวรร + คต

การสะกดคำไทยที่มาจากบาลีสันสกฤต มีหลักที่เรารู้กันอยู่คือ “ตัดตัวสะกดออกตัวหนึ่ง” เช่น –

จิตฺต เราใช้เป็น จิต

รฏฺฐ เราใช้เป็น รัฐ

แต่หลักนี้ควรใช้เฉพาะแต่ละคำ คือตัดตัวสะกดเฉพาะในคำเดิมของตัว

แต่คำว่า “สวรรคต” นี้ เป็นการตัดตัวสะกดคร่อมคำ หรือข้ามคำ หรือข้ามแดน เพราะคำเดิม คือ สวรรค + คต เมื่อสมาสเป็นคำเดียวกันก็ควรสะกดเป็น “สวรรคคต”

“สวรรคคต” แยกศัพท์ออกก็จะเป็น สวรรค + คต ยังคงรูปเดิมของแต่ละศัพท์

สวรรค + คต สมาสกันเป็น “สวรรคคต” กำหนดให้อ่านว่า สะ-หฺวัน-คด ก็ไม่ผิดกติกาอันใด

แต่เมื่อตัดตัวสะกดออกแล้วลองแยกคำดู ก็จะเห็นทันทีว่ารูปคำผิดไปจากคำเดิม

อีกคำหนึ่งที่ตกอยู่ในอาการอย่างเดียวกันนี้ คือคำว่า “ปัจจุสมัย” แปลว่า “เวลาใกล้รุ่ง” คำเดิมมาจาก ปัจจุส (ใกล้รุ่ง) + สมัย (เวลา)

“ปัจจุส-” เป็นคำหนึ่ง มี “ส” เป็นตัวสะกด “สมัย” เป็นอีกคำหนึ่ง มี “ส” เป็นพยัญชนะต้น นั่นคือ มี ส 2 ตัว แต่เป็นคนละคำกัน เมื่อสมาสเข้าด้วยกันควรเป็น “ปัจจุสสมัย” (ส 2 ตัว) ตามศัพท์เดิมของแต่ละคำ

ถ้าลองแยกคำ “ปัจจุสมัย” ออกเป็น 2 คำตามเดิม จะไม่สามารถแยกให้ได้รูปเดิม กล่าวคือ –

ปัจจุส + มัย ก็ผิด เพราะคำหลังคือ “สมัย” ไม่ใช่ “มัย”

ปัจจุ + สมัย ก็ผิด เพราะคำหน้าคือ “ปุจจุส” ไม่ใช่ “ปัจจุ”

ทำไมจึงตัดตัวสะกดข้ามคำ?

คณะกรรมการชำระพจนานุกรมฯ คงต้องมีเหตุผลและมีคำอธิบาย แต่เหตุผลและคำอธิบายนั้นรู้เห็นกันเฉพาะในโต๊ะประชุม ประชาชนผู้ใช้พจนานุกรมฯ ไม่มีโอกาสจะได้รับรู้ด้วย

ความจริง เหตุผลและคำอธิบายนั้นเป็นหลักวิชา เป็นหลักความรู้อันมีค่าที่ประชาชนควรได้รับรู้ไว้เป็นความรู้ทั่วไปด้วย แต่จะเป็นเพราะกฎกติกา หรือระเบียบ หรือข้อจำกัดอย่างใดอย่างหนึ่ง ทำให้หลักวิชาความรู้นั้นไปไม่ถึงประชาชน นับว่าเรื่องที่น่าเสียดายอย่างยิ่ง

ชาติของเรามีหลักวิชาความรู้สาขาต่าง ๆ อยู่อย่างสมบูรณเพียบพร้อมไม่ขาดแคลนเลย

แต่เราขาดแคลนวิธีการที่จะบริหารจัดการให้ประชานเข้าถึงความรู้นั้นได้โดยสะดวกง่ายดาย

การตัดตัวสะกดคร่อมคำ หรือข้ามคำ หรือข้ามแดนเช่นนี้ ยังไม่ได้ยินว่ามีใครยกขึ้นมาเป็นปัญหาชี้ชวนกันให้ดู

ที่ผู้เขียนบาลีวันละคำยกขึ้นมาให้ดูนี้ มิได้มีเจตนาจะสร้างปัญหา แต่มีเจตนาจะชวนให้คิด ให้ช่วยกันสังเกต พิจารณาและหาความรู้

เพราะท่านย่อมว่า ภาษาเป็นสมบัติวัฒนธรรมประจำชาติอันคนในชาติควรให้ความสำคัญและเห็นคุณค่า

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ของเราดีมีอยู่ไม่รู้ค่า

: ไปหลงคว้าของเขาเอามาขัน

: ลิงกับแก้วพลอยกับไก่คงคล้ายกัน

: ถ้าถึงวันสิ้นโคตรจะโทษใคร

#บาลีวันละคำ (4,736)