นาวิกเวชกิจ (บาลีวันละคำ 4,737)
นาวิกเวชกิจ
สอนทหารเรือให้ช่วยชีวิตคน
อ่านตามหลักภาษาว่า นา-วิ-กะ-เวด-ชะ-กิด
อ่านตามสะดวกปากว่า นา-วิก-เวด-ชะ-กิด
ประกอบด้วยคำว่า นาวิก + เวชกิจ
(๑) “นาวิก”
ภาษาไทยอ่านว่า นา-วิก รูปคำเดิมมาจาก นาวา + อิก ปัจจัย
(ก) “นาวา” อ่านว่า นา-วา รากศัพท์มาจาก –
(1) นุ (ธาตุ = ชมเชย, สรรเสริญ) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, แผลง อุ ที่ นุ เป็น โอ แล้วแปลง โอ เป็น อาว (อา-วะ) (นุ > โน > นาว) + อา ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์
: นุ + ณ = นุณ > นุ > โน > นาว + อา = นาวา แปลตามศัพท์ว่า “พาหนะอันผู้คนชมเชย”
(2) นี (ธาตุ = นำไป) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, แผลง อี ที่ นี เป็น เอ แล้วแปลง เอ เป็น อาว (อา-วะ) (นี > เน > นาว) + อา ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์
: นี + ณ = นีณ > นี > เน > นาว + อา = นาวา แปลตามศัพท์ว่า “พาหนะที่นำจากฝั่งไปสู่ฝั่ง”
“นาวา” ในบาลีเป็นคำที่เราคุ้นกันดี แปลว่า เรือ
ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 เก็บคำว่า “นาวา” ไว้ 2 คำ บอกไว้ดังนี้ –
(1) นาวา ๑ : (คำนาม) ยศทหารเรือหรือทหารอากาศชั้นสัญญาบัตร สูงกว่าเรือเอกหรือเรืออากาศเอก ตํ่ากว่าพลเรือตรีหรือพลอากาศตรี.
(2) นาวา ๒ : (คำที่ใช้ในบทกลอน) (คำนาม) เรือ เช่น นาวาแน่นเป็นขนัด ล้วนรูปสัตว์แสนยากร (กาพย์เห่เรือ). (ป.).
(ข) นาวา + อิก ปัจจัย, ลบสระหน้า คือ อา ที่ (นา)-วา (นาวา > นาว)
: นาวา > นาว + อิก = นาวิก (นา-วิ-กะ) แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ประกอบหน้าที่ในเรือ” หมายถึง กลาสี, ชาวเรือ, นายเรือ, ทหารเรือ, นายท้ายเรือ, ฝีพาย
พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “นาวิก” ดังนี้ –
(1) a sailor, mariner (กลาสี, ชาวเรือ)
(2) a ferryman (คนประจำเรือขึ้นล่อง)
ในที่นี้ “นาวิก” ใช้เป็นคุณศัพท์ มีความหมายว่า เกี่ยวกับทหารเรือ, เป็นของทหารเรือ, เป็นของกองทัพเรือ
(๒) “เวชกิจ”
อ่านว่า เวด-ชะ-กิด ประกอบด้วยคำว่า เวช + กิจ
(ก) “เวช” บาลีเป็น “เวชฺช” อ่านว่า เวด-ชะ รากศัพท์มาจาก –
(1) วิชฺชา (ความรู้ โดยเฉพาะวิชาที่เกี่ยวกับสุขภาพและการรักษา) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, แผลง อิ ที่ วิ-(ชฺชา) เป็น เอ (วิชฺชา > เวชฺชา), “ลบสระหน้า” คือ อา ที่ (วิชฺ)-ชา (วิชฺชา > วิชฺช)
: วิชฺชา + ณ = วิชฺชาณ > วิชฺชา > เวชฺชา > เวชฺช แปลตามศัพท์ว่า “ผู้รู้วิชาอายุรเวท”
(2) วิทฺ (ธาตุ = รู้) + ณฺย ปัจจัย, ลบ ณ (ณฺย > ย), แผลง อิ ที่ วิ-(ทฺ) เป็น เอ (วิทฺ > เวท), แปลง ทฺย (คือ ท ที่ วิทฺ และ ย ที่ ณฺย) เป็น ชฺช
: วิทฺ + ณฺย = วิทณฺย > วิทฺย > เวทฺย > เวชฺช แปลตามศัพท์ว่า “ผู้รู้การเยียวยา”
“เวชฺช” (ปุงลิงค์) หมายถึง หมอ, แพทย์, หมอยา, ศัลยแพทย์ (a physician, doctor, medical man, surgeon)
บาลี “เวชฺช” สันสกฤตเป็น “ไวทฺย”
สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ดังนี้ –
(สะกดตามต้นฉบับ)
“ไวทฺย : (คำนาม) ‘แพทย์,’ หมอยา, หมอรักษาโรค; ผู้คงแก่เรียน; ผู้คงแก่เรียนในพระเวท; a physician; a learned man; one well versed in the Vedas; – (คำวิเศษณ์) อันเปนสัมพันธินแก่ยา; medical relating to medicine.”
ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
(1) เวช, เวช– : (คำนาม) หมอรักษาโรค. (ป. เวชฺช; ส. ไวทฺย).
(2) ไวทย์ : (คำนาม) แพทย์. (ส.).
(ข) “กิจ” เขียนแบบบาลีเป็น “กิจฺจ” (มีจุดใต้ จฺ ตัวหน้า) อ่านว่า กิด-จะ รากศัพท์มาจาก กรฺ (ธาตุ = กระทำ) + ริจฺจ ปัจจัย, ลบ รฺ ที่ (ก)-รฺ (กรฺ > ก) และ ร ที่ ริ-(จฺจ) (ริจฺจ > อิจฺจ)
: กรฺ + ริจฺจ = กรริจฺจ > กริจฺจ > กิจฺจ แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่พึงทำ” หมายถึง หน้าที่, การงาน, การบริการ; พิธี, การกระทำ (duty, obligation, service, attention; ceremony, performance)
“กิจฺจ” ในภาษาไทยตัดตัวสะกดออกตัวหนึ่ง ใช้เป็น “กิจ” (กิด)
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“กิจ, กิจ– : (คำนาม) ธุระ, งาน. (ป. กิจฺจ).”
เวชฺช + กิจฺจ = เวชฺชกิจฺจ (เวด-ชะ-กิด-จะ) แปลว่า “การงานของหมอ”
“เวชฺชกิจฺจ” ใช้ในภาษาไทยเป็น “เวชกิจ”
คำว่า “เวชกิจ” ยังไม่ได้เก็บไว้ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 แต่มีคำที่ใกล้เคียงกัน คือ “เวชกรรม” บอกไว้ว่า –
“เวชกรรม : (คำนาม) การรักษาโรค.”
“เวชกรรม” บาลีเป็น “เวชฺชกมฺม” หมายถึง การปฏิบัติหรือการรักษาทางแพทย์ (medical practice or treatment)
นาวิก + เวชกิจ = นาวิกเวชกิจ แปลว่า “การปฏิบัติทางการแพทย์ของกองทัพเรือ”
ในที่นี้ “นาวิกเวชกิจ” เป็นชื่อเฉพาะ (proper name) ของโรงเรียนพยาบาลของกองทัพเรือ คำเรียกเต็มว่า โรงเรียนนาวิกเวชกิจ ศูนย์วิทยาการ กรมแพทย์ทหารเรือ
ขยายความ :
โรงเรียนนาวิกเวชกิจ ศูนย์วิทยาการ กรมแพทย์ทหารเรือ (โรงเรียนพยาบาล เดิม) ได้เริ่มก่อตั้งและเริ่มการเรียนการสอนเป็นรุ่นแรก เมื่อ 1 มิถุนายน 2459 นับเป็นจุดเริ่มต้นของโรงเรียน หรือ “งูดิน รุ่น 1” และได้พัฒนาหลักสูตรการเรียนการสอนต่อเนื่องเรื่อยมา ได้พัฒนาบุคลากรทางการแพทย์เพื่อสนับสนุนภารกิจของกองทัพเรือมาโดยตลอดอย่างยาวนาน
ปัจจุบัน โรงเรียนนาวิกเวชกิจ ศูนย์วิทยาการ กรมแพทย์ทหารเรือ ได้เปิดการเรียนการเป็นรุ่นที่ 116 (งูดิน 116) ยังคงเป็นสถานศึกษาสำหรับ นักเรียนจ่าพรรคพิเศษ เหล่าทหารแพทย์ ที่ได้รับการรับรองมาตรฐานคุณภาพการจัดการเรียนการสอนภายนอก จากองค์กรด้านวิชาชีพและการศึกษาของประเทศ สามารถผลิตเจ้าหน้าที่บริการสุขภาพของกองทัพเรือ ระดับนายทหารชั้นประทวน สมดั่งคำที่ได้รับการขนานนามว่า “งูดิน” หมายถึง “มีความอ่อนน้อมถ่อมตน มีความรักสามัคคี และมีความสามารถ” ออกมารับใช้สังคมและประเทศชาติอย่างต่อเนื่องยาวนานตลอดมา ผู้สำเร็จการศึกษาบางส่วน ลาออก โอน หรือย้ายไปบรรจุรับราชการในหน่วยงานของรัฐอื่น ๆ ตามคุณวุฒิการศึกษาที่เรียนเพิ่ม บางส่วนประกอบอาชีพตามโรงพยาบาลต่าง ๆ ทั้งของรัฐและเอกชน รวมถึงที่ลาออกไปประกอบอาชีพส่วนตัว อยู่ทั่วภูมิภาคของประเทศไทย
ที่มา:
…………..
วันที่ 1 มิถุนายน วันถือกำเนิดและก่อตั้ง โรงเรียนนาวิกเวชกิจ ศูนย์วิทยาการ กรมแพทย์ทหารเรือ (โรงเรียนพยาบาล)
…………..
ดูก่อนภราดา!
: ฆ่ากัน ไม่ใช่เรื่องจำเป็นทุกกรณี
: แต่ช่วยชีวิตกัน เป็นเรื่องจำเป็นทุกกรณี
#บาลีวันละคำ (4,737)
1-6-68
…………………………….
…………………………….
