ปลิโพธ (บาลีวันละคำ 528)

ปลิโพธ

อ่านว่า ปะ-ลิ-โพด

บาลีอ่านว่า ปะ-ลิ-โพ-ทะ

รากศัพท์คือ ปริ > ปลิ + พุธิ (ธาตุ = เบียดเบียน) > โพธ + อ ปัจจัย = ปลิโพธ

“ปลิโพธ” แปลตามศัพท์ว่า “อาการที่เบียดเบียนความต้องการหรือการงานตามที่ประสงค์” หมายถึง เครื่องผูกพันหรือหน่วงเหนี่ยวเป็นเหตุให้ใจพะวักพะวนห่วงกังวล, เหตุกังวล, ข้อติดข้อง (ฝรั่งแปลว่า obstruction, hindrance, obstacle, impediment, drawback)

ท่านว่า คนเราทำอะไรอย่างที่ใจอยากทำไม่ได้ หรือมีชีวิตที่เสรีจริงๆ ไม่ได้ ก็เพราะ “ปลิโพธ” หรือ “ห่วง” ในเรื่องต่อไปนี้ –

๑. อาวาสปลิโพธ (อา-วา-สะ-) ห่วงบ้าน (ถ้าเป็นพระก็ห่วงวัด)

๒. กุลปลิโพธ (กุ-ละ-) ห่วงคนในครอบครัว

๓. ลาภปลิโพธ (ลา-ภะ-) ห่วงผลประโยชน์

๔. คณปลิโพธ (คะ-ณะ-) ห่วงคนร่วมงาน

๕. กรรมปลิโพธ (กรรม-มะ-) ห่วงงาน

๖. อัทธานปลิโพธ (อัท-ธา-นะ-) ห่วงการเดินทาง = “ต้องรีบไปธุระ”

๗. ญาติปลิโพธ (ญา-ติ-) ห่วงญาติมิตร

๘. อาพาธปลิโพธ (อา-พา-ธะ-) ห่วงโรคประจำตัว

๙. คันถปลิโพธ (คัน-ถะ-) ห่วงเรียน

“ปลิโพธ” เป็นคำที่ค่อนข้างเป็นวัดๆ คนรุ่นใหม่อาจไม่คุ้น ความหมายหลักของคำนี้ก็คือ มัวยุ่งอยู่กับเรื่องต่างๆ จนกระทั่งไม่มีเวลาที่จะทำสิ่งที่มีค่าสูงสุดให้แก่ชีวิต

: ห่วงมาก ทุกข์มาก

: ห่วงน้อย ทุกข์น้อย

: หมดห่วง หมดทุกข์

——————–

(ตามคำเสนอแนะของพระคุณท่าน Sunant Pramaha)

26-10-56

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย