ภัตตาหาร (บาลีวันละคำ 554)
ภัตตาหาร
อ่านว่า พัด-ตา-หาน
บาลีเป็น “ภตฺตาหาร” อ่านว่า พัด-ตา-หา-ระ
ประกอบด้วย ภตฺต + อาหาร
“ภตฺต” แปลตามศัพท์ว่า “ของเป็นเครื่องกิน” “ของที่จะพึงกลืนกิน” ฝรั่งแปลศัพท์นี้ว่า feeding, food, nourishment, meal หมายถึง การเลี้ยง, อาหาร, ของบำรุงเลี้ยงร่างกาย, อาหารที่เป็นมื้อ
ข้อความบางแห่งในคัมภีร์ คำว่า “ภตฺต” หมายถึง “ข้าวสุก” โดยเฉพาะ แต่โดยทั่วไป “ภตฺต” หมายถึง อาหาร (ไม่จำกัดว่าจะต้องเป็นข้าวสุก)
“อาหาร” แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่นำมาซึ่งผล” ฝรั่งแปลศัพท์นี้ว่า feeding, support, food, nutriment หมายถึง สิ่งที่บำรุงเลี้ยงร่างกาย, สิ่งที่ค้ำจุน, อาหาร, อาหารบำรุงกำลัง (ดูเพิ่มเติมที่ “อาหาร” บาลีวันละคำ (328) 5-4-56)
โปรดสังเกตว่า “ภตฺต” กับ “อาหาร” ตามคำแปลของฝรั่ง ความหมายไม่ต่างกัน
พจน.42 บอกไว้ว่า
– “ภัต, ภัตร : อาหาร, ข้าว”
– “อาหาร : ของกิน, เครื่องคํ้าจุนชีวิต, เครื่องหล่อเลี้ยงชีวิต”
“ภัตตาหาร” จึงเป็นคำที่มีความหมายซ้ำซ้อน ทำนองเดียวกับ “ถนนหนทาง” “เสื่อสาดอาสนะ”
ในคัมภีร์มีคำว่า “ภตฺตาหาร” ใช้ในความหมายว่า อาหาร
“ภตฺต” ในภาษาไทย ถ้าเป็นคำเดียว เขียนเป็น “ภัต” (ตัด ต ออกตัวหนึ่ง) หรือ “ภัตร” (แปลง ตฺต เป็น ตร ทำนองเดียวกับ “ปตฺต” เป็น “บัตร”) ก็ได้ แต่ถ้ามีคำว่า “อาหาร” มาต่อท้าย จะเขียนเป็น “ภัตาหาร” (ต ตัวเดียว) หรือ “ภัตรตาหาร” (ตร และมี ต ซ้อนอีกตัวหนึ่ง = ภัตร + ตาหาร) ไม่ได้ ต้องคง ตฺต ไว้ เพื่อให้ ต ตัวแรกเป็นตัวสะกด (= ภัต) และ ต ตัวหลังเป็นตัวรับเชื่อมกับ อาหาร > -าหาร : (ภัต) ต + -าหาร = –ตาหาร > ภัตตาหาร
ในภาษาไทย “ภัตตาหาร” ไม่ได้หมายถึงอาหารสำหรับคนทั่วไป แต่ใช้ในความหมายเฉพาะ คือ “อาหารสําหรับภิกษุสามเณรฉัน”
: คนส่วนมากคิดว่าทำอะไรจึงจะมีกินเพื่ออยู่รอด
: แต่น้อยคนที่จะคิดว่า จะอยู่รอดไปทำอะไร
21-11-56