มัญชรี (บาลีวันละคำ 4,166)
มัญชรี
รูปงาม ความเพราะ เหมาะจะเป็นชื่อสตรี
อ่านว่า มัน-ชะ-รี
“มัญชรี” เขียนแบบบาลีเป็น “มญฺชรี” อ่านว่า มัน-ชะ-รี รากศัพท์มาจาก มญฺชุ + ร ปัจจัย + อี ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์
(๑) “มญฺชุ”
อ่านว่า มัน-ชุ รากศัพท์มาจาก –
(1) มนฺ (ธาตุ = รู้, เข้าใจ) + ชุ ปัจจัย, แปลง นฺ ที่สุดธาตุเป็น ญฺ
: มนฺ + ชุ = มนฺชุ > มญฺชุ แปลตามศัพท์ว่า “-อันคนเข้าใจ”
(2) มน (ใจ) + ชวฺ (ธาตุ = แล่นไป) + อุ ปัจจัย, ลบที่สุดธาตุ (ชวฺ > ช), แปลง น เป็น ญฺ
: มน + ชวฺ = มนฺชวฺ + อุ = มนฺชวุ > มนฺชุ > มญฺชุ แปลตามศัพท์ว่า “-เป็นที่แล่นไปแห่งใจ”
(3) มน (ใจ) + รญฺชฺ (ธาตุ = กำหนัด, ยินดี) + อุ ปัจจัย, ลบ น ที่ มน และ ร ต้นธาตุ
: มน + รญฺชฺ = มนรญฺชฺ + อุ = มนรญฺชุ > มนญฺชุ > มญฺชุ แปลตามศัพท์ว่า “-อันยังใจของผู้ฟังให้ยินดี”
“มญฺชุ” (คุณศัพท์) หมายถึง เป็นที่ชอบใจ, ไพเราะ, อ่อนหวาน, น่ารัก (pleasant, charming, sweet, lovely)
โดยทั่วไป “มญฺชุ” มักใช้เป็นคำบอกลักษณะของ เสียง
“มญฺชุ” ใช้ในภาษาไทยเป็น “มัญชุ” พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“มัญชุ : (คำวิเศษณ์) ไพเราะ. (ป., ส.).”
(๒) มญฺชุ + ร ปัจจัย + อี ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์, แปลง อุ ที่ (มญฺ)-ชุ เป็น อ (อะ)
: มญฺชุ + ร = มญฺชุร + อี = มญฺชุรี > มญฺชรี แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่ประกอบด้วยความน่ารัก” “สิ่งที่ประกอบด้วยความสวยงาม” หมายถึง ช่อดอกไม้, ก้านดอกไม้ที่แตกสาขาออก, หน่อ (a branching flower-stalk, a sprout)
สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน มีคำว่า “มญฺชริ” บอกไว้ว่า –
(สะกดตามต้นฉบับ)
“มญฺชริ : (คำนาม) ‘มัญชริ,’ ก้านดอกไม้; ไข่มุกด์เม็ดใหญ่; a flower-stalk; a large pearl.”
“มญฺชรี” ใช้ในภาษาไทยเป็น “มัญชรี”
คำว่า “มัญชรี” ยังไม่ได้เก็บไว้ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554
“มัญชรี” เป็นคำที่รูปงาม ความเพราะ เหมาะจะเป็นชื่อสตรี
ผู้เขียนบาลีวันละคำขออภินันทนาการคำนี้แด่นักตั้งชื่อทั้งหลาย และเป็นพิเศษแด่มวลสตรี-เพศที่ประดับโลกนี้ให้สวยสดงดงาม
…………..
ดูก่อนภราดา!
: รูปงามไม่อาจทำให้ใจงามได้
: แต่ใจงามทำให้รูปงามได้
#บาลีวันละคำ (4,166)
8-11-66
…………………………….
…………………………….