พุทธสมาคม (บาลีวันละคำ 4,280)
พุทธสมาคม
ฐานที่มั่นของพระพุทธศาสนาฝ่ายชาวบ้าน
อ่านว่า พุด-ทะ-สะ-มา-คม
ประกอบด้วยคำว่า พุทธ + สมาคม
(๑) “พุทธ”
เขียนแบบบาลีเป็น “พุทฺธ” (โปรดสังเกต มีจุดใต้ ทฺ) อ่านว่า พุด-ทะ รากศัพท์มาจาก พุธฺ (ธาตุ = รู้) + ต ปัจจัย, แปลง ธฺ ที่สุดธาตุเป็น ทฺ, แปลง ต เป็น ธฺ (นัยหนึ่งว่า แปลง ธฺ ที่สุดธาตุกับ ต เป็น ทฺธ)
: พุธฺ + ต = พุธฺต > พุทฺต > พุทฺธ (พุธฺ + ต = พุธฺต > พุทฺธ) แปลตามศัพท์ว่า “ผู้รู้ทุกอย่างที่ควรรู้”
“พุทฺธ” แปลตามศัพท์ได้หลายนัย ดังนี้ –
(1) สพฺพํ พุทฺธวาติ พุทฺโธ = ผู้ทรงรู้ทุกอย่างที่ควรรู้
(2) ปารมิตาปริภาวิตาย ปญญาย สพฺพมฺปิ เญยฺยํ อพุชฺฌีติ พุทฺโธ = ผู้ทรงรู้เญยธรรมทั้งปวงด้วยพระปัญญาที่ทรงสั่งสมอบรมมาแล้วเต็มเปี่ยม
(3) พุชฺฌิตา สจุจานีติ พุทฺโธ = ผู้ตรัสรู้สัจธรรม
(4) โพเธตา ปชายาติ พุทฺโธ = ผู้ทรงยังหมู่สัตว์ให้รู้ตาม
(5) สพฺพญฺญุตาย พุทฺโธ = ผู้ทรงรู้ธรรมทุกอย่าง
(6) สพฺพทสฺสาวิตาย พุทฺโธ = ผู้ทรงเห็นแจ้งธรรมทุกอย่าง
(7) อภิญฺเญยฺยตาย พุทฺโธ = ผู้ทรงรู้ยิ่ง
(8 ) วิสวิตาย พุทฺโธ = ผู้ทรงทำพระนิพพานให้แจ้ง
(9) ขีณาสวสงฺขาเตน พุทฺโธ = ผู้ทรงสิ้นอาสวกิเลส
(10) นิรุปกฺกิเลสสงฺขาเตน พุทฺโธ = ผู้ทรงปราศจากอุปกิเลส
(11) เอกนฺตวีตราคโทสโมโหติ พุทฺโธ = ผู้ทรงปราศจากราคะ โทสะ โมหะโดยส่วนเดียว
(12) เอกนฺตนิกฺกิเลโสติ พุทฺโธ = ผู้ทรงสิ้นกิเลสแล้วโดยส่วนเดียว
(13) เอโก อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺโรติ พุทฺโธ = ผู้ตรัสรูพระอนุตรสัมมาสัมโพธิญาณลำพังพระองค์เดียว
(14) อพุทฺธิวหตฺตา พุทฺธิปฏิลาภตฺตา พุทฺโธ = ผู้ทรงกำจัดอวิชชาและทรงได้วิชชา
(15) สวาสนสมฺโมหนิทฺทาย พุชฺฌติ ปพุชฺฌติ ปพุชฺฌนํ กโรตีติ พุทฺโธ = ผู้ทรงตื่น ทรงปลุก ทรงทำให้ตื่นตัวจากความหลับไหลด้วยอำนาจสัมโมหะพร้อมทั้งวาสนา
(16) พุชฺฌติ วิกสติ พุชฺฌนํ วิกสนํ กโรตีติ พุทฺโธ = ผู้ทรงเบิกบาน แจ่มใส ทรงทำความเบิกบานแจ่มใส
(17) เทฺว วฏฺฏมูลานิ ขนฺธสนฺตานโต สยเมว อุทฺธรตีติ พุทฺโธ = ผู้ทรงเพิกถอนรากเหง้าแห่งวัฏฏะทั้งสองจากขันธสันดานได้ด้วยพระองค์เอง
(18) เทว อตฺเถ อุทฺธริตฺวา ธาเรตีติ พุทฺโธ = ผู้ทรงยกประโยชน์สองประการขึ้นไว้
(19) พาลสงขาเต ปุถุชฺชเน วฏฺฏทุกฺขโต อุทฺธรติ อุทฺธรณํ กโรตีติ พุทฺโธ = ผู้ทรงยกปุถุชนคนพาลขึ้นจากวัฏทุกข์
ความหมายของ “พุทฺธ” ตามที่เข้าใจกันทั่วไปมักแปลว่า –
(1) ผู้รู้ = รู้สรรพสิ่งตามความเป็นจริง
(2) ผู้ตื่น = ตื่นจากกิเลสนิทรา ความหลับไหลงมงาย
(3) ผู้เบิกบาน = บริสุทธิ์ผ่องใสเต็มที่
พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “พุทฺธ” ว่า –
One who has attained enlightenment; a man superior to all other beings, human & divine, by his knowledge of the truth, a Buddha (ผู้ตรัสรู้, ผู้ดีกว่าหรือเหนือกว่าคนอื่นๆ รวมทั้งมนุษย์และเทพยดาด้วยความรู้ในสัจธรรมของพระองค์, พระพุทธเจ้า)
ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“พุทธ, พุทธ-, พุทธะ : (คำนาม) ผู้ตรัสรู้, ผู้ตื่นแล้ว, ผู้เบิกบานแล้ว, ใช้เฉพาะเป็นพระนามของพระบรมศาสดาแห่งพระพุทธศาสนา เรียกเป็นสามัญว่า พระพุทธเจ้า. (ป.).”
ในที่นี้ “พุทธ” หมายถึง พระพุทธศาสนา โดยเล็งถึงผู้นับถือพระพุทธศาสนา และการทั้งปวงอันเกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนา
(๒) “สมาคม”
บาลีอ่านว่า สะ-มา-คะ-มะ รากศัพท์มาจาก สํ > สม ( = พร้อมกัน, รวมกัน) + อา ( = ทั่ว, ยิ่ง, กลับความ) + คม (ธาตุ = ไป, ถึง)
: สํ > สม + อา + คม = สมาคม แปลตามศัพท์ว่า “มาพร้อมกัน” “มารวมกัน” (คม” แปลว่า “ไป” อา + (คำอุปสรรค “กลับความ”) จาก “ไป” กลายเป็น “มา”)
ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายของคำว่า “สมาคม” ไว้ดังนี้ :
(1) การประชุม, การเข้าร่วมพวกร่วมคณะ, การคบค้า.
(2) แหล่งหรือที่ประชุมของบุคคลหลายคนมาร่วมกันด้วยมีจุดประสงค์เพื่อประโยชน์บางประการ เช่น เข้าสมาคม สมาคมศิษย์เก่า.
(3) (คำที่ใช้ในกฎหมาย) นิติบุคคลที่ก่อตั้งขึ้นเพื่อกระทำการใด ๆ อันมีลักษณะต่อเนื่องร่วมกันและมิใช่เป็นการหาผลกำไรหรือรายได้มาแบ่งปันกัน. (ป., ส.).
(4) คบค้า, คบหา, เช่น อย่าสมาคมกับคนพาล ให้สมาคมกับนักปราชญ์.
ในที่นี้คำว่า “สมาคม” มีความหมายตามนัยแห่งข้อ (2)
พุทธ + สมาคม = พุทธสมาคม แปลว่า “สมาคมแห่งพระพุทธศาสนา”
คำว่า “พุทธสมาคม” จะเข้าใจว่า หมายถึงสมาคมของผู้นับถือพระพุทธศาสนา ก็ได้ หมายถึงสมาคมเพื่อการกระทำกิจทั้งปวงเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา ก็ได้
อภิปรายขยายความ :
“พุทธสมาคม” เป็นองค์กรที่ชาวพุทธก่อตั้งขึ้นเพื่อทำกิจการหรือกิจกรรมต่าง ๆ เกี่ยวกับพระพุทธศาสนา มักจะมีคำต่อท้ายขยายความ เช่นต่อท้ายด้วยชื่อจังหวัดหรืออำเภอเป็นต้น
ตัวอย่างเช่น –
พุทธสมาคมแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์
พุทธสมาคมจังหวัดนครปฐม
พุทธสมาคมอำเภอสัตหีบ
พุทธสมาคมแปดริ้ว
พุทธสมาคมจี่ฮงแห่งประเทศไทย
สมัยหนึ่ง ผู้นำสังคมของไทยมีแนวคิดตั้งพุทธสมาคมประจำจังหวัดต่าง ๆ ให้ครบทุกจังหวัด ขยายสาขาออกไปถึงอำเภอได้ด้วยก็ยิ่งดี
แต่ ณ วันนี้ ไม่มีใครรับรองยืนยันว่า มีพุทธสมาคมประจำจังหวัดต่าง ๆ ครบทุกจังหวัดหรือยัง
ถ้ามีครบก็นับว่าเป็นการดี แต่จะนับว่าเป็นการดีอย่างยิ่งก็คือ พุทธสมาคมต่าง ๆ ได้ปฏิบัติกิจการหรือทำกิจกรรมอะไรบ้างที่เป็นการส่งเสริมพระพุทธศาสนา ช่วยปกป้องพระพุทธศาสนา หรือแก้ปัญหาที่เกิดขึ้น อย่างเข้มแข็งและต่อเนื่อง
เรามีศูนย์รวมข้อมูลของพุทธสมาคมต่าง ๆ เพื่อให้สอบถามหรือให้ศึกษาหาความรู้บ้างหรือไม่
หรือว่า-ต่างคนต่างอยู่ ไม่มีใครรู้อนาคตของใคร?
พุทธสมาคมเป็นฐานที่มั่นที่ดีที่สุดของพระพุทธศาสนาฝ่ายชาวบ้าน-เหมือนวัดก็คือฐานที่มั่นที่ดีที่สุดของพระพุทธศาสนาฝ่ายชาววัด
เราใช้ฐานที่มั่นที่เรามีอยู่นี้สร้างความมั่นคงให้พระพุทธศาสนาได้คุ้มค่าหรือยัง?
…………..
ดูก่อนภราดา!
: งานเพื่อพระพุทธศาสนารอท่าอยู่ทุกที่
: คนที่ความสามารถพอมีก็มีอยู่ทุกหนทุกแห่ง
: แต่เราแห้งแล้งน้ำจิตที่คิดจะทำงาน
#บาลีวันละคำ (4,280)
1-3-67
…………………………….
…………………………….