ปกครอง (บาลีวันละคำ 1,015)

ปกครอง

บาลีว่าอย่างไร

ระยะนี้มีผู้ได้ยินคำว่า “ฆราวาสจะปกครองพระ” บ่อยๆ จึงมีผู้ถามมาว่า คำว่า “ปกครอง” ภาษาบาลีว่าอย่างไร

คำที่หมายถึง “ปกครอง” ในบาลีน่าจะตรงกับคำดังต่อไปนี้ :

(๑) “ปสาสติ” (ปะ-สา-สะ-ติ, คำกริยา ปฐมบุรุษ เอกพจน์) แปลว่า (1) สั่งสอน, แนะนำ (to teach, instruct) (2) ปกครอง, เสวยราชสมบัติ, ดูแล (to rule, reign, govern)

“ปสาสติ” ถ้าเป็นคำนาม เป็น “ปสาสน” (ปะ-สา-สะ-นะ) มีความหมายว่า การสอน, การแนะนำ (teaching, instruction)

คำที่เอามาใช้ในภาษาไทย เช่น :

– รัฐประศาสน์ = การปกครองบ้านเมือง.

– รัฐประศาสนศาสตร์ = วิชาว่าด้วยการบริหารและการปกครองประเทศเพื่อให้สัมฤทธิผลตามนโยบายของรัฐอย่างมีประสิทธิภาพและประหยัด

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 มีคำว่า “ประศาสน์” บอกความหมายไว้ว่า “การแนะนํา, การสั่งสอน; การปกครอง, การงําเมือง, การสั่ง. (ส. ปฺรศาสน; ป. ปสาสน).”

(๒) “ปาเลติ” (ปา-เล-ติ, คำกริยา ปฐมบุรุษ เอกพจน์) แปลว่า ป้องกัน, ระวังรักษา, เฝ้าดู, เก็บรักษา (to protect, guard, watch, keep)

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ ให้ความเห็นว่าคำว่า “ปาเลติ” แปลตามรากศัพท์ว่า “ดูแลให้สำเร็จไปอย่างปลอดภัย” (to see through safely)

“ปาเลติ” ถ้าเป็นคำนาม เป็น “ปาล” (ปา-ละ), “ปาลน” (ปา-ละ-นะ) มีความหมายว่า ยาม, ผู้รักษา, ผู้คุ้มครอง, ผู้ป้องกัน (a guard, keeper, guardian, protector)

คำที่เอามาใช้ในภาษาไทย เช่น :

– รัฐบาล = องค์กรปกครองประเทศ, คณะบุคคลที่ใช้อํานาจบริหารในการปกครองประเทศ.

– รัฏฐาภิปาลโนบาย = วิธีการปกครองบ้านเมือง.

อนึ่ง คำว่า “สาสน” (สา-สะ-นะ) ที่เราเอามาใช้ว่า “ศาสนา” ในบาลีบางทีก็ใช้ในความหมายว่า “ปกครอง” ได้ด้วย ส่อนัยว่า การปกครองนั้นสาระที่แท้จริงก็คือการแนะนำสั่งสอนให้ผู้คนปฏิบัติตามหลักอย่างใดอย่างหนึ่งนั่นเอง

คำว่า “ปสาสน” ที่หมายถึง “การปกครอง” ก็มีรากศัพท์เดียวกับ “สาสน” นี่เอง

“สาสน” แปลว่า คำสั่ง, ข่าวคราว, คำสอน (order, message, teaching)

: อย่าถามเพียงแค่ว่าใครจะปกครองใคร

: แต่จงถามต่อไปอีกว่าใครจะใช้หลักอะไรในการปกครอง

27-2-58

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย