ธนสมบัติ (บาลีวันละคำ 4,529)

ธนสมบัติ

หาความรู้กันชัด ๆ อีกที

อ่านว่า ทะ-นะ-สม-บัด

ประกอบด้วยคำว่า ธน + สมบัติ

(๑) “ธน” 

บาลีอ่านว่า ทะ-นะ รากศัพท์มาจาก –

(1) ธนฺ (ธาตุ = ส่งเสียง) + อ (อะ) ปัจจัย 

: ธนฺ + อ = ธน แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งอันผู้คนออกเสียงว่าเป็นของเรา” (คือแสดงความเป็นเจ้าของด้วยความชื่นชม)

(2) ชนฺ (ธาตุ = เกิด) + อ (อะ) ปัจจัย, แปลง ช เป็น ธ 

: ชนฺ + อ = ชน > ธน แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งยังภาวะคนจนให้เกิด” (คำแปลนี้ฟังเหมือนขัดแย้ง คือถ้ามี “ธน” ความจนก็จะไม่เกิด แต่มองในมุมกลับก็คือ “เพราะไม่มีสิ่งนี้ จึงทำให้มีคนจน”) 

“ธน” (นปุงสกลิงค์) หมายถึง ทรัพย์สมบัติ, โดยปกติได้แก่ทรัพย์สินเงินทอง, ความร่ำรวย, สมบัติ (wealth, usually wealth of money, riches, treasures)

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ธน, ธน– : (คำนาม) ทรัพย์สิน. (ป., ส.).”

(๒) “สมบัติ” 

เขียนแบบบาลีเป็น “สมฺปตฺติ” อ่านว่า สำ-ปัด-ติ รากศัพท์มาจาก สํ (คำอุปสรรค = พร้อมกัน, ร่วมกัน) + ปทฺ (ธาตุ = ถึง, บรรลุ) + ติ ปัจจัย, แปลงนิคหิตที่ สํ เป็น มฺ (สํ > สมฺ), แปลง (ป)-ทฺ เป็น ตฺ

: สํ > สมฺ + ปทฺ = สมฺปทฺ + ติ = สมฺปทฺติ> สมฺปตฺติ (อิตถีลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “ความถึงพร้อม” (คือความสำเร็จ) “ภาวะที่ถึงพร้อม”

ขยายความว่า ถึงพร้อมด้วยสิ่งใด หรือบรรลุถึงสิ่งใด ก็เรียกสิ่งนั้นว่า “สมฺปตฺติ”

“สมฺปตฺติ” ในภาษาบาลีใช้ในความหมายดังนี้ –

(1) ความสำเร็จ, การบรรลุ; ความสุข, ความสำราญ, สมบัติ (success, attainment; happiness, bliss, fortune)

(2) ความเลิศลอย, ความดีเด่นหรือสง่างาม (excellency, magnificence) 

(3) เกียรติ (honour)

(4) ความรุ่งเรือง, ความสวยสดงดงาม (prosperity, splendor)

“สมฺปตฺติ” ในภาษาไทยใช้ว่า “สมบัติ” 

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“สมบัติ ๑ : (คำนาม) ความถึงพร้อม หมายถึง ทรัพย์สิน เงินทอง ของใช้ เป็นต้นที่มีอยู่ เช่น ถึงมีสมบัติมากมายก็ไม่พ้นความตายไป ทำงานมาเกือบ ๒๐ ปี มีสมบัติอย่างเดียวคือบ้าน. (ป., ส. สมฺปตฺติ).”

ในภาษาไทย ความหมายเด่นของ “สมบัติ” ก็คือ ทรัพย์สิน เงินทอง ของใช้ แต่ในภาษาบาลี “สมฺปตฺติ” มีความหมายมากกว่านั้น ดูคำแปลภาษาอังกฤษที่ตรงกับความเข้าใจในภาษาไทยมีเพียงคำว่า fortune เท่านั้น คำแปลอื่น ๆ ไม่ได้หมายถึงทรัพย์สิน เงินทอง ของใช้โดยตรงแต่อย่างใด

ธน + สมฺปตฺติ = ธนสมฺปตฺติ (ทะ-นะ-สำ-ปัด-ติ) แปลว่า “ความถึงพร้อมแห่งทรัพย์” หรือ “ความถึงพร้อมด้วยทรัพย์”

“ธนสมฺปตฺติ” ใช้ในภาษาไทยเป็น “ธนสมบัติ” อ่านว่า ทะ-นะ-สม-บัด

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า – 

“ธนสมบัติ : (คำนาม) การถึงพร้อมแห่งทรัพย์, ทรัพย์สมบัติ. (ป.).”

อภิปรายขยายความ :

“สมบัติ” หรือ “สมฺปตฺติ” ในบาลีไม่ได้หมายถึง ทรัพย์สมบัติ หรือทรัพย์สิน เงินทอง ของใช้ บ้านเรือน ไร่นา ที่ดิน เป็นต้น หรือที่คำอังกฤษว่า property

แบบนั้นก็ใช่ แต่ไม่ใช่แบบนั้นอย่างเดียว น้ำหนักของคำว่า “สมฺปตฺติ” ในบาลีไม่ได้อยู่ที่ property เหมือนในภาษาไทย

มีสิ่งใดสมบูรณ์พร้อม ก็เรียกว่ามีสิ่งนั้นเป็น “สมบัติ” เช่น –

มีศรัทธาสมบูรณ์พร้อม เรียกว่า ศรัทธาสมบัติ

มีศีลสมบูรณ์พร้อม เรียกว่า ศีลสมบัติ

มีปัญญาสมบูรณ์พร้อม เรียกว่า ปัญญาสมบัติ

มีรูปร่างงดงามเจริญตา เรียกว่า รูปสมบัติ

มีความขยันหมั่นเพียรสมบูรณ์พร้อม เรียกว่า วิริยสมบัติ

มีความร่ำรวยมั่งคั่ง เรียกว่า มีทรัพย์สมบัติ

มีเงินสมบูรณ์พร้อม เรียกว่า ธนสมบัติ 

…………..

คนไทยเข้าใจความหมายของ “สมบัติ” ว่าคือ ทรัพย์สิน หรือที่คำอังกฤษเรียกว่า property เท่านั้น

โปรดดูคำแปลของ “สมบัติ” หรือ “สมฺปตฺติ” ในภาษาบาลีอีกที

(1) ความสำเร็จ, การบรรลุ; ความสุข, ความสำราญ, สมบัติ (success, attainment; happiness, bliss, fortune)

(2) ความเลิศลอย, ความดีเด่นหรือสง่างาม(excellency, magnificence) 

(3) เกียรติ (honour)

(4) ความรุ่งเรือง, ความสวยสดงดงาม (prosperity, splendor)

โปรดสังเกตว่า คำแปล “สมฺปตฺติ” เป็นอังกฤษซึ่งฝรั่งชาติอังกฤษเป็นผู้แปล ไม่มีคำว่า property อยู่ด้วยเลย

…………..

ดูก่อนภราดา!

: มีเงิน ก็ดี

: แต่ความดีไม่ได้อยู่ที่เงิน

#บาลีวันละคำ (4,529)

5-11-67 

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….