ฤๅษี – ฤาษี (บาลีวันละคำ 4,655)
ฤๅษี – ฤาษี
สองคำนี้ใครเห็นความแตกต่างบ้าง
ถ้าไม่สังเกต ไม่ใส่ใจ และไม่รู้ ก็จะไม่เห็นว่า “ฤๅษี – ฤาษี” ต่างกันตรงไหน
บาลีวันละคำวันนี้ตั้งใจเตือนผู้ที่เห็นคำทั้งสองนี้ว่า –
คำหน้าเป็น “ฤๅษี”
คำหลังเป็น “ฤาษี”
โปรดสังเกตว่า 2 คำนี้ต่างกันตรงไหน
แยกมาชัด ๆ
คำหน้าเป็น “ฤๅ”
คำหลังเป็น “ฤา”
ถ้ายังไม่เห็น ก็แยกต่อไปอีก
คำหน้า ฤ + ๅ
คำหลัง ฤ + า
เห็นความแตกต่างระหว่าง –ๅ– กับ –า– หรือยัง
คำหน้า สระ –ๅ– หางยาว
คำหลัง สระ –า– หางสั้น
คำหน้า “ฤๅษี” สระ –ๅ– หางยาว
คำหลัง “ฤาษี” สระ –า– หางสั้น
โปรดทราบว่า นี่เป็นคำพูดให้เข้าใจเพื่อการสื่อสาร แต่ไม่ใช่ภาษาวิชาการที่ถูกต้อง
ที่เห็นเหมือนสระ –ๅ– หางยาว อยู่หลัง “ฤ” ไม่ใช่สระ อา
แต่เป็นส่วนควบของตัว “ฤ”
พูดชัด ๆ มีอักษรอยู่ 2 ตัว “ฤ” ตัวหนึ่ง “ฤๅ” ตัวหนึ่ง
“ฤ” อ่านว่า รึ
“ฤๅ” อ่านว่า รือ
นักบวชพวกหนึ่งที่ช่างเขียนไทยนิยมเขียนเป็นคนนุ่งห่มหนังเสือ มุ่นผมเป็นชฎา เรามักเรียกเป็นภาษาปากว่า ตา-รือ-สี นั้น เรียกได้ 2 อย่าง คือ รึสี และ รือสี
ถ้าเรียก รึสี ก็สะกดเป็น “ฤษี”
ถ้าเรียก รือสี ก็สะกดเป็น “ฤๅษี”
“ฤษี” คือตัว “ฤ”
“ฤๅษี” คือตัว “ฤๅ”
ตัว “ฤ” มีแต่ตัวเกลี้ยง ๆ
ตัว “ฤๅ” มีสระ –ๅ– หางยาว เป็นส่วนควบอยู่ข้างหลัง
ขอย้ำว่า ที่เรียกว่า “สระ –ๅ– หางยาว” นั้น เป็นการเรียกเพื่อการสื่อสารให้เข้าใจง่าย แต่ไม่ใช่ภาษาวิชาการที่ถูกต้อง
สระ อา ในภาษาไทย มีแต่สระ –า– หางสั้น
ไม่มีสระ –ๅ– หางยาว
เครื่องหมาย –ๅ ข้างหลังตัว “ฤ” ภาษาวิชาการที่ถูกต้องเรียกว่าอะไร ผู้เขียนบาลีวันละคำไม่ทราบ แต่ขอเรียกเอาเองว่า “ส่วนควบ”
เครื่องหมาย –ๅ ข้างหลังตัว “ฤ” เป็นส่วนควบหรือตัวเต็ม ๆ ของตัว “ฤๅ”
เหมือนเราเขียน ญ หญิง ต้องมีเชิง หรือ ฐ ฐาน ก็ต้องมีเชิง
เชิงนั้นคือส่วนควบหรือตัวเต็ม ๆ ของ ญ และ ฐ ฉันใด
เครื่องหมาย –ๅ ก็เป็นส่วนควบหรือตัวเต็ม ๆ ของ “ฤๅ” ฉันนั้น
เพราะฉะนั้น คำว่า “ฤๅษี” ต้องเขียนอย่างนี้ ดังที่เห็นเป็นคำหน้าของบาลีวันละคำวันนี้
ถ้าเขียน “ฤาษี” (ฤ + สระ า) ดังที่เห็นเป็นคำหลังของบาลีวันละคำวันนี้ แบบนี้คือเขียนผิด
“ฤาษี” (ฤ + สระ า) คำนี้ไม่มีในภาษาไทย เป็นคำที่เขียนเพราะเข้าใจผิด คือคนเขียนคิดเอาเองว่าเครื่องหมาย –ๅ ที่อยู่ข้างหลังตัว “ฤ” นั้นคือสระ อา พอจะเขียนคำนี้จึงสะกดเป็น “ฤาษี” (ฤ + สระ า)
“ฤาษี” (ฤ + สระ า) เป็นคำผิด อย่าเขียนแบบนี้
“ฤาษี” (ฤ + สระ า) เป็นคำผิด อย่าเขียนแบบนี้
“ฤาษี” (ฤ + สระ า) เป็นคำผิด อย่าเขียนแบบนี้
คำถูกคือ “ฤๅษี” หรือ “ฤษี”
คำถูกคือ “ฤๅษี” หรือ “ฤษี”
คำถูกคือ “ฤๅษี” หรือ “ฤษี”
…………..
“ฤๅษี” หรือ “ฤษี” เป็นรูปคำสันสกฤต บาลีเป็น “อิสิ” อ่านว่า อิ-สิ รากศัพท์มาจาก อิสฺ (ธาตุ = แสวงหา; ปรารถนา; ไป) + อิ ปัจจัย
: อิสฺ + อิ = อิสิ (ปุงลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า (1) “ผู้แสวงหาคุณธรรม” (2) “ผู้ปรารถนาสิวะคือพระนิพพาน” (3) “ผู้ไปสู่สุคติ”
พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “อิสิ” ว่า a holy man, one gifted with special powers of insight & inspiration, an anchoret, a Seer, Sage, Saint (คนศักดิ์สิทธิ์, ผู้มีพรสวรรค์เกี่ยวกับกำลังภายใน และผู้มีตาทิพย์, โยคี, ฤๅษี, มุนี, นักบุญ)
ในการพูดกันทั่วไปในภาษาไทย แทบจะไม่มีใครรู้จักคำว่า “อิสิ” แต่พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 ก็เก็บคำว่า “อิสิ” และ “อิสี” ไว้ด้วย บอกไว้ว่า –
“อิสิ, อิสี : (คำนาม) ผู้แสวงคุณความดี, ฤษี, ผู้ถือบวช. (ป.; ส. ฤษิ).”
บาลี “อิสิ” สันสกฤตเป็น “ฤษิ”
สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ดังนี้ –
(สะกดตามต้นฉบับ)
“ฤษิ : (คำนาม) พระฤษี [พระฤษีมีอยู่ ๗ จำพวก คือ สฺรุตรฺษิ, กานฺทรฺษิ, ปรมรฺษิ, มหรฺษิ, ราชรฺษิ, พฺรหฺมรฺษิ, เทวรฺษิ]; พระเวท; แสง; a sanctified personage [there are seven orders of these saints, as Srutarshi, Kāntarshi, Paramrshi, Maharshi, Rājarshi, Brahmarshi, and Devarshi]; a Veda; a ray of light.”
บาลี “อิสิ” สันสกฤต “ฤษิ” ในภาษาไทยมีทั้ง “ฤษี” (รึ-สี) และ “ฤๅษี” (รือ-สี)
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ดังนี้ –
(1) ฤษี : (คำนาม) ฤๅษี, นักบวชพวกหนึ่ง มีมาก่อนพุทธกาล สละบ้านเรือนออกไปบําเพ็ญพรตแสวงหาความสงบ. (ส. ฤษี ว่า ผู้เห็น, ผู้แต่งพระเวท; ป. อิสิ).
(2) ฤๅษี : (คำนาม) ฤษี, นักบวชพวกหนึ่ง มีมาก่อนพุทธกาล สละบ้านเรือนออกไปบําเพ็ญพรตแสวงหาความสงบ.
…………..
คำเสนอแนะ :
กรุณาหมั่นเปิดพจนานุกรมกันหน่อยเถิด อย่าอ้างว่าเขียนตามความเคยชิน
ความจริง จะต้องบอกว่า เขียนเช่นนั้น (ฤาษี) ไม่ใช่เพราะเคยชินหรือเคยมือ แต่เพราะความเข้าใจผิด คือเข้าใจผิดไปว่า ฤ + สระ า เป็นคำที่ถูกต้อง
วิธีแก้คือ –
(1) เมื่อจะสะกดคำแปลก ๆ ใด ๆ ให้สงสัยไว้เสมอว่าสะกดอย่างไรถูก
(2) หมั่นเปิดพจนานุกรม พูดตรง ๆ ว่า อย่าขี้เกียจเปิดพจนานุกรม
ถ้าอ้างว่า อุปกรณ์หรือเครื่องมือที่ใช้พิมพ์มีแต่สระ อา ไม่มีตัวส่วนควบของ “ฤๅ” ก็ต้องช่วยกันเรียกร้องผู้ผลิตให้พัฒนาโปรแกรม คือเพิ่มเครื่องหมาย –ๅ ส่วนควบของ “ฤๅ” ลงในโปรแกรมด้วย อย่ายอมจำนนใช้โปรแกรมที่บกพร่อง เป็นเหตุให้เขียนผิดเรื่อยไป
…………..
ดูก่อนภราดา!
ภาษาเป็นสมบัติวัฒนธรรมของชาติ –
: เขียนผิด วัฒนธรรมก็วิปลาส
: เขียนพลาด วัฒนธรรมก็วิปริต
#บาลีวันละคำ (4,655)
11-3-68
…………………………….
…………………………….