สัตถวณิชชา (บาลีวันละคำ 4,684)

สัตถวณิชชา

ในพระไตรปิฎกมีพระพุทธพจน์ตรัสเรื่อง “อกรณียวณิชชา” หรือ “มิจฉาวณิชชา” ไว้ดังนี้ –

…………..

ปญฺจิมา  ภิกฺขเว  วณิชฺชา  อุปาสเกน  อกรณียา  กตมา  ปญฺจ  สตฺถวณิชฺชา  สตฺตวณิชฺชา  มํสวณิชฺชา  มชฺชวณิชฺชา  วิสวณิชฺชา  อิมา  โข  ภิกฺขเว  ปญฺจ  วณิชฺชา  อุปาสเกน  อกรณียาติ. 

ที่มา: ปัญจกนิบาต อังคุตรนิกาย พระไตรปิฎกเล่ม 22 ข้อ 177

…………..

พระไตรปิฎกฉบับภาษาไทยแปลไว้ดังนี้ –

…………..

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย การค้าขาย 5 ประการนี้ อันอุบาสกไม่พึงกระทำ 

5 ประการเป็นไฉน 

คือ การค้าขายศาสตรา 1 การค้าขายสัตว์ 1 การค้าขายเนื้อสัตว์ 1 การค้าขายน้ำเมา 1 การค้าขายยาพิษ 1 

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย การค้าขาย 5 ประการนี้แล อันอุบาสกไม่พึงกระทำ

…………..

บาลีวันละคำขอนำ “มิจฉาวณิชชา” แต่ละอย่างมาขยายความดังนี้ 

…………..

“สตฺถวณิชฺชา” อ่านว่า สัด-ถะ-วะ-นิด-ชา ประกอบด้วยคำว่า สตฺถ + วณิชฺชา 

(๑) “สตฺถ” 

อ่านว่า สัด-ถะ รากศัพท์มาจาก สสฺ (ธาตุ = เบียดเบียน) + ถ ปัจจัย, แปลง สฺ ที่ (ส)-สฺ เป็น ตฺ

: สสฺ + ถ = สสฺถ > สตฺถ แปลตามศัพท์ว่า “วัตถุเป็นเครื่องเบียดเบียนสัตว์” คำเดิมหมายถึง “ของมีคม” 

“สตฺถ” ในความหมายนี้ตรงกับสันสกฤตว่า “ศสฺตฺร” 

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –

(สะกดตามต้นฉบับ)

“ศสฺตฺร : (คำนาม) ศัสตระ อายุธ, อาวุธทั่วไป; เหล็ก; เหล็กกล้า; ดาพ, กระบี่; มีด, พร้า; a weapon in general; iron; steel; a sword; knife.”

บาลี “สตฺถ” สันสกฤต “ศสฺตฺร” ภาษาไทยใช้เป็น “ศัสตรา” และ“ศาสตรา” 

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

(1) ศัสตรา, ศัสตราวุธ : (คำนาม) ของมีคมเป็นเครื่องฟันแทง, อาวุธต่าง ๆ. (ส.).

(2) ศาสตรา : (คำนาม) ศัสตรา.

(๒) “วณิชฺชา”

“วณิชฺชา” มีจุดใต้ ชฺ ตัวหน้า อ่านว่า วะ-นิด-ชา รากศัพท์มาจาก วณิช (ผู้ค้า, คนค้า, พ่อค้า) + ณฺย ปัจจัย, ลบ ณฺ (ณฺย > ย), แปลง ชฺย (คือ ช ที่ วณิช และ ย ที่ ณฺย ปัจจัย) เป็น ชฺช + อา ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์ 

: วณิช + ณฺย = วณิชณฺย > วณิชฺย > วณิชฺช + อา = วณิชฺชา แปลตามศัพท์ว่า “กิจกรรมของพวกพ่อค้า” หมายถึง การค้า, การซื้อขาย (trade, trading)

สตฺถ + วณิชฺชา = สตฺถวณิชฺชา แปลว่า “การค้าขายศัสตรา” 

คัมภีร์อรรถกถาขยายความคำว่า “สตฺถวณิชฺชา” ไว้ว่า –

…………..

สตฺถวณิชฺชาติ  อาวุธภณฺฑํ  กาเรตฺวา ตสฺส  วิกฺกโย  ฯ

คำว่า สตฺถวณิชฺชา หมายความว่า ให้เขาทำอาวุธแล้วก็ขายอาวุธนั้น

…………..

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “สตฺถวณิชฺชา” ว่า trade in arms (การค้าขายอาวุธ) 

“สตฺถวณิชฺชา” ใช้ในภาษาไทยเป็น “สัตถวณิชชา”

พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต บอกความหมายของ “สัตถวณิชชา” ไว้สั้น ๆ ดังนี้ – 

…………..

๑. สัตถวณิชชา: ค้าอาวุธ

…………..

พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต ข้อ [235] บอกความหมายไว้ดังนี้ –

…………..

1. สัตถวณิชชา: ค้าขายอาวุธ (Sattha-vaṇijjā: trade in weapons)

…………..

ขยายความ :

คัมภีร์สมันตปาสาทิกา (อรรถกถาพระวินัย) ภาค 2 หน้า 41 กล่าวพาดพิงถึง “สัตถวณิชชา” ไว้ว่า –

…………..

สพฺพํ  อาวุธภณฺฑํ  อนามาสํ  ภณฺฑมูลตฺถาย  ทียมานมฺปิ  น  สมฺปฏิจฺฉิตพฺพํ  ฯ  สตฺถวณิชฺชา  นาม  น  วฏฺฏติ  ฯ 

เครื่องอาวุธทุกชนิดเป็นวัตถุอนามาส แม้เขาถวายเพื่อประโยชน์จำหน่ายเป็นมูลค่าแห่งสิ่งของก็ไม่ควรรับไว้. ชื่อว่าการค้าขายศัสตราย่อมไม่สมควร

…………..

ดูก่อนภราดา!

คนขายอาวุธ : รวย

คนโดนอาวุธ : ซวย

#บาลีวันละคำ (4,684)

9-4-68

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….