จิตตภาวัน (บาลีวันละคำ 4,733)
จิตตภาวัน
นามที่เคยกึกก้อง
อ่านว่า จิด-ตะ-พา-วัน
แยกศัพท์เป็น จิตต + ภาวัน
(๑) “จิตต”
เขียนแบบบาลีเป็น “จิตฺต” (ต เต่า 2 ตัว มีจุดใต้ ตฺ ตัวหน้า) อ่านว่า จิด-ตะ รากศัพท์มาจาก จินฺต (ธาตุ = คิด) + ต ปัจจัย, ลบ นฺ ที่ จินฺตฺ (จินฺต > จิต)
: จินฺต + ต = จินฺตต > จิตฺต (นปุงสกลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า (1) “สิ่งที่ทำหน้าที่คิด” (2) “สิ่งที่ทำหน้าที่รู้อารมณ์” หมายถึง จิต, ใจ, ความคิด (the heart, mind, thought)
พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ ขยายความ “จิตฺต” ไว้ดังนี้ –
The heart (psychologically), i. e. the centre & focus of man’s emotional nature as well as that intellectual element which inheres in & accompanies its manifestations; i. e. thought. (หัวใจ [ทางจิตวิทยา] คือศูนย์และจุดรวมของธรรมชาติที่เกี่ยวกับความรู้สึกของมนุษย์ กับส่วนของสติปัญญาซึ่งอยู่ในการแสดงออกเหล่านั้น; กล่าวคือ ความคิด)
“จิตฺต” ในภาษาไทยตัดตัวสะกดออกตัวหนึ่ง ใช้เป็น “จิต”
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“จิต, จิต– : (คำนาม) ใจ, สิ่งที่มีหน้าที่รู้ คิดและนึก, (โบราณ เขียนว่า จิตร), ลักษณนามว่า ดวง. (ป. จิตฺต).”
ในที่นี้ “จิตต” ใช้เป็นชื่อเฉพาะ (proper name) คง ต เต่า ไว้ทั้ง 2 ตัว
(๒) “ภาวัน”
บาลีเป็น “ภาวน” อ่านว่า พา-วะ-นะ รากศัพท์มาจาก ภู (ธาตุ = มี, เป็น) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ) แผลง อู ที่ ภู เป็น โอ แล้วแปลง โอ เป็น อาว (อา-วะ)
: ภู + ยุ > อน = ภูน > โภน > ภาวน แปลตามศัพท์ว่า “คุณชาตที่ยังกุศลให้มีขึ้น” หมายถึง การทำให้เกิด, การอาศัยบางสิ่ง, การพร่ำคิดถึง (อะไรบางอย่าง), การเอาใจใส่, การทำให้พัฒนาโดยความคิดหรือวิปัสสนา, การปลูกฝังด้วยจิตใจ, การเพาะใจ (producing, dwelling on something, putting one’s thoughts to, application, developing by means of thought or meditation, cultivation by mind, culture)
พึงทราบว่า “ภาวน” คำนี้ โดยปกติแล้วจะ + อา ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์ เป็น “ภาวนา” (พา-วะ-นา)
ดังนั้น ในที่นี้จะกล่าวอีกนัยหนึ่งว่า “ภาวนา” ลบ อา เป็น “ภาวน” ดังนี้ก็ได้
“ภาวน” ใช้ในภาษาไทยเป็น “ภาวัน”
“-วน” ในบาลีเป็น “-วัน” ในภาษาไทย มีใช้ทั่วไป เช่น –
“สาลวน” (สา-ละ-วะ-นะ) เป็น “สาลวัน” (สะ-ละ-วัน)
“อมฺพวน” (อำ-พะ-วะ-นะ) เป็น “อัมพวัน” (อำ-พะ-วัน)
“เวฬุวน” (เว-ลุ-วะ-นะ) เป็น “เวฬุวัน” (เว-ลุ-วัน)
คำว่า “ภาวัน” ยังไม่ได้เก็บไว้ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554
จิตต + ภาวัน = จิตตภาวัน แปลตามศัพท์ว่า “การยังจิตให้เจริญ” แปลเอาความว่า “การฝึกอบรมจิต”
“จิตตภาวัน” แปลงกลับเป็นบาลีตรง ๆ ก็คือ “จิตฺตภาวนา”
“จิตฺตภาวนา” เอามาใช้เป็นชื่อเฉพาะว่า “จิตตภาวัน”
ขยายความ :
“จิตตภาวัน” เป็นวัดและเป็นวิทยาลัยที่พระเทพกิตติปัญญาคุณ หรือท่านกิตติวุฑโฒภิกขุ ดำเนินการก่อสร้างขึ้นที่อำเภอบางละมุง จังหวัดชลบุรี นัยว่าชื่อ “จิตตภาวัน” นี้เป็นชื่อที่ได้รับพระราชทาน
…………..
จิตตภาวันวิทยาลัย เดิมชื่อ วิทยาลัยการเผยแพร่พระพุทธศาสนาตั้งอยู่อำเภอบางละมุง เมืองพัทยา จังหวัดชลบุรี ประมาณกิโลเมตรที่ ๑๓๘ มีวัตถุประสงค์การจัดตั้งเพื่อให้เป็นสถาบันการศึกษาภิกษุสามเณรและเผยแพร่พระพุทธศาสนาทั้งในประเทศและนอกประเทศ ดำเนินการโดยมูลนิธิอภิธรรมมหาธาตุวิทยาลัย
เริ่มดำเนินการก่อตั้งเมื่อปลายปี ๒๕๑๐ มีพระเทพกิตติปัญญาคุณ (กิตฺติวุฑโฒ ภิกฺขุ) เป็นผู้ออกแนวคิดและดำเนินการก่อสร้าง สาเหตุมาจากสมัยนั้น มีการสร้างวัดกันเป็นจำนวนมากแล้ว ทำให้ท่านต้องการสร้างสถานศึกษาของพระภิกษุสามเณรขึ้นมาแทน มีสมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (ปุ่น ปุณณสิริมหาเถร) วัดพระเชตุพน เป็นประธานในการดำเนินการก่อตั้ง
ตัวอาคารจิตตภาวันวิทยาลัยดูเด่นเป็นสง่าด้วยสถาปัตยกรรมไทยหลายหลัง ด้านหน้าของอาคารประดิษฐานพระประธานพระพุทธรูปปางลีลาชื่อว่า พระพุทธนวฤทธิ์จิตตภาวัน ด้านหลังพระพุทธรูปเป็นอาคารทรงไทยสร้างด้วยศิลาแลง ภายในมีห้องประชุมใหญ่สำหรับศึกษาและปฏิบัติธรรม มีภาพจิตรกรรมฝาผนัง ฝีมือ อังคาร กัลยาณพงค์ ตัวอาคาร ผศ. ภิญโญ สุวรรณคีรี เป็นผู้ออกแบบ
ที่มา: เว็บไซต์ศูนย์ข้อมูลกลางทางวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม
http://www.m-culture.in.th/album/view/142247/
หมายเหตุ: เป็นข้อมูลเบื้องต้น โปรดตรวจสอบความถูกต้องก่อนจะนำไปอ้างอิง
…………..
ดูก่อนภราดา!
: เริ่มต้นดี สำเร็จไปแล้วครึ่งหนึ่ง
: แต่ยังมีโอกาสล้มเหลวอีกครึ่งหนึ่ง –
ซึ่งอาจทำให้ล้มเหลวทั้งหมด
#บาลีวันละคำ (4,733)
28-5-68
…………………………….
…………………………….