เอื้ออาทร (บาลีวันละคำ 4,764)

10 ตุลาคม 2025 suriyan bunthae

เอื้ออาทร

อย่าเพียงแต่พูดไปก่อนแต่ไม่คิดที่จะทำ

“เอื้อ” เป็นคำไทย

“อาทร” เป็นคำบาลี

(๑) “เอื้อ”

เป็นคำไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“เอื้อ : (คำกริยา) เอาใจใส่, มีน้ำใจ, เช่น เอื้อแก่กัน, เห็นแก่ เช่น ทำกับข้าวเผ็ดไม่เอื้อเด็ก ๆ.”

ขยายความแทรก:

“ทำกับข้าวเผ็ดไม่เอื้อเด็ก ๆ” หมายความว่า คนทำกับข้าว ( = อาหารซึ่งปรกติใช้กินพร้อมข้าว) รสเผ็ดจัดไม่ได้คิดถึงเด็ก ผู้ใหญ่กินได้ แต่เด็กยังกินอาหารรสเผ็ดไม่ได้ เด็กก็กินกับข้าวนั้นไม่ได้ นี่คือ ทำกับข้าวเผ็ดไม่เอื้อเด็ก ๆ

พจนานุกรมฯ เก็บลูกคำของ “เอื้อ” ไว้ 2 คำ คือ “เอื้อเฟื้อ” และ “เอื้ออำนวย” บอกไว้ดังนี้ –

(1) เอื้อเฟื้อ : (คำกริยา) แสดงน้ำใจดีต่อผู้อื่น เช่น เขามีเพื่อนบ้านดี มีอะไรก็เอื้อเฟื้อกันเสมอ, บางทีใช้เข้าคู่กับคำอื่น เช่น เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ เอื้อเฟื้อเกื้อกูล เอื้อเฟื้อเกื้อหนุน.

(2) เอื้ออำนวย : (คำวิเศษณ์) ส่งเสริมให้, เปิดโอกาสให้.

(๒) “อาทร”

ไทยอ่านว่า อา-ทอน บาลีอ่านว่า อา-ทะ-ระ รากศัพท์มาจาก อา (คำอุปสรรค = ทั่วไป, ยิ่ง) + ทรฺ (ธาตุ = เอื้อเฟื้อ, เคารพ) + อ (อะ) ปัจจัย

: อา + ทรฺ = อาทรฺ + อ = อาทร (ปุงลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “ความเอื้อเฟื้ออย่างยิ่ง” หมายถึง ความกลัวเกรง, ความคำนึงถึง, ความนับถือ, ความเอาใจใส่, ความเคารพ, เกียรติ (consideration of, esteem, regard, respect, reverence, honour)

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“อาทร : (คำนาม) ความเอื้อเฟื้อ, ความเอาใจใส่, ความห่วงใย. (ป., ส.).”

เอื้อ + อาทร = เอื้ออาทร

ขยายความ :

“เอื้ออาทร” เป็นคำประสมแบบไทย และเป็นคำที่เข้าลักษณะคำไวพจน์ (ภาษาไวยากรณ์ไทยปัจจุบันเรียกว่า คำพ้องความ) ทั้งนี้เพราะ “เอื้อ” กับ “อาทร” มีความหมายเหมือนกันหรือใกล้เคียงกันมาก เมื่อเอามาพูดควบกันเป็นคำเดียวกัน จึงน่าจะเรียกว่า “คำซ้ำความ”

โปรดเทียบดู –

…………..

เอื้อ : เอาใจใส่, มีน้ำใจ, เช่น เอื้อแก่กัน, เห็นแก่ เช่น ทำกับข้าวเผ็ดไม่เอื้อเด็ก ๆ.

อาทร : ความเอื้อเฟื้อ, ความเอาใจใส่, ความห่วงใย. (ป., ส.).

…………..

“เอื้ออาทร” เป็นคำที่นิยมพูดกัน ส่วนมากก็คงจะพูดได้ติดปาก เขียนได้ติดมือ แต่บางทีอาจจะไม่ได้ทันนึกถึงที่ไปที่มาของคำ

“เอื้ออาทร” ยังไม่ได้เก็บไว้ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ถ้ารอให้คนอื่นเอื้อก่อน

: เมื่อไรจึงจะมีใครอาทรใคร

#บาลีวันละคำ (4,764)