ศาสนวัตถุ (บาลีวันละคำ 4,811)

ศาสนวัตถุ

หญ้าปากคอกอีกคำหนึ่ง-หมายถึงอะไร

อ่านว่า สา-สะ-นะ-วัด-ถุ ก็ได้

อ่านว่า สาด-สะ-นะ-วัด-ถุ ก็ได้

(ตามพจนานุกรมฯ)

ประกอบด้วยคำว่า ศาสน + วัตถุ 

(๑) “ศาสน” 

เป็นรูปคำสันสกฤต บาลีเป็น “สาสน” (บาลี สา– ส เสือ, สันสกฤต ศา– ศ ศาลา) อ่านว่า สา-สะ-นะ รากศัพท์มาจาก –

(1) สาสฺ (ธาตุ = สั่งสอน) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ)

: สาสฺ + ยุ > อน = สาสน แปลตามศัพท์ว่า (1) “คำอันท่านสั่งสอน” (2) “คำเป็นเครื่องสั่งสอนชาวโลกพร้อมทั้งเทวโลก” 

(2) สสฺ (ธาตุ = เบียดเบียน) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน, ทีฆะ (ยืดเสียง) อะ ที่ ส-(สฺ) เป็น อา (สสฺ > สาส)

: สสฺ + ยุ > อน = สสน > สาสน แปลตามศัพท์ว่า “คำสั่งสอนที่เบียดเบียนกิเลส”

คำว่า “สาสน” (นปุงสกลิงค์) มีที่ใช้ในความหมาย 3 อย่าง คือ –

(1) คำสอน = teaching หรือที่เรียกทับศัพท์ว่า “ศาสนา”

(2) คำสั่ง (ในทางปกครองบังคับบัญชา) = order (to rule, govern)

(3) ข่าว = message คือที่เราคุ้นกันในคำว่า “สาส์น” (สาน)

ในที่นี้ใช้ในความหมายตามข้อ (1) ในภาษาไทยใช้ตามรูปสันสกฤตเป็น “ศาสน” และ “ศาสนา”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ศาสน-, ศาสนา : (คำนาม) ลัทธิความเชื่อถือของมนุษย์อันมีหลัก คือแสดงกำเนิดและความสิ้นสุดของโลกเป็นต้น อันเป็นไปในฝ่ายปรมัตถ์ประการหนึ่ง แสดงหลักธรรมเกี่ยวกับบุญบาปอันเป็นไปในฝ่ายศีลธรรมประการหนึ่ง พร้อมทั้งลัทธิพิธีที่กระทำตามความเห็นหรือตามคำสั่งสอนในความเชื่อถือนั้น ๆ. (ส. ศาสน ว่า คําสอน, ข้อบังคับ; ป. สาสน).”

หมายเหตุ:

คำว่า “ศาสน-” ถ้าเขียนอย่างนี้ คือมีคำอื่นมาสมาสข้างท้าย หรือถ้าเขียนเป็น “ศาสนะ” จบในตัวเองอย่างนี้ อ่านว่า สา-สะ-นะ ก็ได้ อ่านว่า สาด-สะ-นะ ก็ได้ 

แต่ถ้าเขียนเป็น “ศาสนา” ต้องอ่านว่า สาด-สะ-หฺนา อย่างเดียว จะอ่านว่า สา-สะ-หฺนา ไม่ได้

(๒) “วัตถุ”

เขียนแบบบาลีเป็น “วตฺถุ” อ่านว่า วัด-ถุ รากศัพท์มาจาก วสฺ (ธาตุ = อยู่) + รตฺถุ ปัจจัย, ลบ สฺ ที่สุดธาตุ (วสฺ > ว) และ ร ต้นปัจจัย (รตฺถุ > ตฺถุ)

: วสฺ > ว + รตฺถุ > ตฺถุ : ว + ตฺถุ = วตฺถุ แปลตามศัพท์ว่า “ที่ตั้งอยู่” มีความหมายหลายอย่าง คือ :

(1) วัตถุ, ของจริง, ทรัพย์, สิ่งของ, ของที่เป็นสาระ (object, real thing, property, thing, substance)

(2) แหล่ง, ที่ตั้ง, สนาม, พื้นที่, ที่ดิน (site, ground, field, plot)

(3) มูลฐาน, รากฐาน, ฐานรองรับ, แก่นสาร, ธาตุ (basis, foundation, seat, (objective) substratum, substance, element)

(4) โอกาส, เหตุผล, พื้นฐาน (occasion for, reason, ground)

(5) เนื้อหา, รูปเรื่อง, เรื่องราว, รายงาน (subject matter, subject, story, account)

(6) ข้อ หรือกระทง (ในข้อความ) (object, item)

ในที่นี้ “วตฺถุ” ใช้ตามความหมายในข้อ (1)

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“วัตถุ : (คำนาม) สิ่งของ. (ป.; ส. วสฺตุ).”

ศาสน + วัตถุ = ศาสนวัตถุ 

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ศาสนวัตถุ : (คำนาม) วัตถุที่เกี่ยวเนื่องทางศาสนา มักเป็นสิ่งที่เคารพบูชา เช่น พระพุทธรูปเป็นศาสนวัตถุในพระพุทธศาสนา.”

ขยายความ :

“ศาสนวัตถุ” หมายถึงอะไรได้บ้าง?

จดหมายข่าวราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ 22 ฉบับที่ 256 กันยายน 2555 หน้า 8 หัวข้อ “ไขปัญหาภาษาไทย” บอกไว้ว่า –

…………..

ศาสนวัตถุ : เป็นคำนาม หมายถึง วัตถุที่เกี่ยวเนื่องทางศาสนา มักเป็นสิ่งที่เคารพบูชา เช่น พระพุทธรูปเป็นศาสนวัตถุในพระพุทธศาสนา.

…………..

หนังสือ ประวัติวัดใหญ่สุวรรณาราม จังหวัดเพชรบุรี กรมศิลปากรพิมพ์เผยแพร่ พุทธศักราช 2530 หน้า 49 บอกไว้ว่า –

…………..

“ศาสนวัตถุ” หมายความว่า วัตถุซึ่งเป็นสิ่งที่เคารพบูชา หรือเป็นเครื่องหมายแทนพระพุทธศาสนา ได้แก่ ธรรมจักร พัทธสีมา รอยพระพุทธบาท ช่อฟ้า พัดยศ ฉัตรยอดเจดีย์ นภศูลยอดปรางค์ ธรรมาสน์

…………..

มีหลักฐานที่ไหนอีกที่กำหนดว่า “ศาสนวัตถุ” หมายถึงอะไรได้อีก ผู้ใฝ่รู้พึงแสวงหาต่อไปเทอญ

…………..

ดูก่อนภราดา!

ศาสนวัตถุ คือของสงฆ์

: ทุจริตของสงฆ์ อาจเลี่ยงกฎหมายได้

: แต่เลี่ยงนรกไม่ได้

: ใครไม่เชื่อ ก็จงทำดู

: แล้วจะรู้ด้วยตัวเอง

#บาลีวันละคำ (4,811)

14-8-68

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….